روایت یک شاهد عینی از عصر جدید بسکتبال بانوان / پایان سفر عشق‌آباد با یک اتفاق شیرین
اتفاق عشق‌آباد بیش از آنچه تصور می‌رفت برای بسکتبال ایران دستاورد داشت. لحظه به لحظه‌ی اتفاقاتی که قبل از سفر اعضای تیمی از ایران شروع شده بود تا موقع بازی‌ها و ماجراهای پس از آن ادامه داشت. گاهی مأیوس‌کننده بود و گاهی بارقه‌های امید از دل یک اتفاق ساده جوانه می‌زد، اما گذر تاریخ همه چیز را شفاف کرد. یک تجربه‌ی متفاوت در دل تاریخ بسکتبال بانوان ایران. همراه با شکوفایی غافلگیرانه‌ای که پس از حدود 40 سال به وقوع می‌پیوست. اتفاق عشق‌آباد و تأثیر و نفوذ آن در از سرگیری فعالیت‌های بین‌المللی بسکتبال بانوان ایران را نمی‌توان انکار کرد.
در آبان 1395، تیمی با حضور 5 بسکتبالیست به اتفاق یک مربی راهی عشق‌آباد در ترکمنستان شدند. عشق‌آباد میزبان بازی‌های داخل سالن آسیا 2017 بود از این رو رقابت‌های متعدد آزمایشی به طور متداول انجام می‌شد. یکی از این بازی‌ها، بسکتبال سه‌نفره بود. سحر نجفی، سعیده علّی، دلارام وکیلی، آزاده معینی و گلاره کاکاونپور به عنوان بازیکن و فرانک طیاری مربی، روانه‌ی ترکمنستان شدند… و دنباله‌ی این سفر پرماجرا در گفت و گوی ما با سحر نجفی، یکی از بازیکنان تیم.
رزومه سحر نجفی
شروع بسکتبال از 9 سالگی. از طریق استعدادیابی آموزش و پرورش توسط هما گودرزی وارد بسکتبال شد و مقدمات بسکتبال را در تیم زهره صابری آموخت. پس از عناوین متعدد آموزشگاهی و باشگاهی تهران با تیم استقلال در سوپرلیگ ایران بازی کرد. با تیم کشت و صنعت قزوین قهرمان لیگ برتر باشگاههای ایران شد. در ادامه‌ی سال‌های 90 با تیم‌های گاز و دانشگاه آزاد تهران قهرمانی در لیگ برتر را دو بار دیگر تکرار کرد. همچنین در تیم‌های گاز، مهرام، اکسون و نفت آبادان بازی کرد که حائز رتبه‌های دوم سوم لیگ برتر شد.
سحر نجفی در 16 سالگی به طور همزمان به اردوی تیم‌های جوانان ایران و ملی دعوت شد. فاطمه کرم‌زاده نایب رئیس وقت فدراسیون بسکتبال به اتفاق فریده هادوی و آیلین ملیکیان مربیان وقت تیم ملی بانوان، به نجفیِ جوان در کنار آرمینه پطروس، زهره خالقی، آزاده زمانپور و … بهترین‌های بسکتبال آن دوران تمرین دادند.
در سال 1394، تیم ملی بانوان برای انجام چند بازی دوستانه به ترکیه رفت که سحر نجفی یکی از اعضای تیم ملی بود.
وی در تورنمنت آسیا کوئست که در سال 1397 در آلماتی قزاقستان برگزار شد، عضو تیم ملی بسکتبال سه‌نفره ایران بود. در حال حاضر نیز در کنار تیم‌های سه‌نفره بانوان ایران به عنوان مربی یا ترینر همکاری دارد.
سحر نجفی 2 دوره در مسابقات بین‌دانشگاهی جهان با تیم دانشگاه ایران شرکت کرد. وی دو قهرمانی از سال‌های 2012 صربستان و 2013 بلژِیک را در کارنامه دارد.
دوران بسکتبال‌تان را مرور کردیم. افتخارات زیادی دارید اما چرا بی‌سر و صدا؟
– تا یک جایی که بسکتبال بانوان هنوز مثل امروز دیده نشده بود. بعد از آن هم یک حرکت تدریجی آغاز شد که به نظرم من و همنسلانم تأثیر خوبی روی اتفاقات آن روزها گذاشتیم و به نسل بعدی منتقل کردیم.
مهمترین اتفاق به نظرم همان تیم 3×3بود که شما به اتفاق چند نفر از دوستان‌تان به عشق‌آباد سفر کرده بودید. راجع به این سفر بگویید.
– من، آزاده معینی، دلارام وکیلی و سعیده علّی بازیکنان آن تیم بودیم. گلاره کاکاونپور بود و خانم فرانک طیاری مربی‌مان. آن موقع ما چهار نفر در تیم گاز تهران برای خانم طیاری بازی می‌کردیم که متوجه دعوتنامه‌ای از ترکمنستان شدیم. حضور در این تورنمنت محدودیتی نداشت و پس از پرس و جو و توافق با «کنکو» اسپانسر، به عشق‌آباد رفتیم.
این اولین سفر یک تیم بانوان سه‌نفره از ایران بود و تجربه‌ای کاملاً متفاوت. چطور با تغییرات کنار آمدید؟
– ما هیچ چیز از بسکتبال سه‌نفره نمی‌دانستیم. دو سه روز قبل از بازی‌ها مجموعه‌ای از قوانین به دست‌مان رسید و مطالعه کردیم. فضای مسابقات برای‌مان ناآشنا بود اما به عنوان نخستین تجربه‌ی بانوان اثرات مطلوبی در کلیت فضای عمومی بسکتبال داشت. نه فقط سه‌نفره.
دقیقاً در آخرین ماههای مهلت دو ساله فیبا برای رفع ممنوعیت پوشش سر بود. فیبا دو سال قبل از آبان 1395 که شما به عشق‌آباد رفته بودید، در کنگره‌ی 2014 هنگ کنگ این مهلت را برای فدراسیون‌های ملی تعیین کرده بود.
– بله ازقضا آقای لوبو میرکوتلبا مدیر اجرایی فیبا به عشق‌آباد آمده بود و بازی‌ها را تماشا می‌کرد. ما چند بار با وی در خصوص حضور رسمی بانوان ایرانی با پوشش سر صحبت کردیم. لوبو از دیدن بازی ما متعجب شده بود و همانجا قول داد به اتفاق همکارانش در فیبا برای دادن مجوز رفع ممنوعیت پوشش سر تلاش کند.
چند ماه بعد از آن تاریخ به ایران آمد و شاهد بازی نمادین بین تیم‌های گاز و کوشاسپهر بود. پس از آن نیز فیبا مجوز داد.
– این مجوز انقلابی در بسکتبال بانوان به ویژه در ایران بپا کرد. انگار تولد دوباره‌مان در بسکتبال بود. عصر جدید بسکتبال بانوان شکل گرفت و نخستین فعالیت‌های رسمی بین‌المللی پس از 40 سال در بسکتبال بانوان که خودش یک تاریخ جداگانه‌ای دارد.
برگردیم به چند ماه قبل از این ماجرا. غائله عشق‌آباد. تیم شما بعد از آن بازی‌ها تا آستانه محرومیت پیش رفته بود. چرا؟
– بعد از اینکه برگشتیم و یکسری حرف‌ها زده شد فدراسیون بسکتبال گفته بود عواقب سفر با خودتان است. «شما با چه اجازه‌ای رفتید» همه‌ی ما را ترسانده بود که قرار است چه اتفاقی بیفتد؟ آیا محروم‌مان می‌کنند؟ ما رفته بودیم و فقط بازی کردیم و بدون حاشیه برگشتیم اما یک عده از خانم‌ها شدیداً علیه تیم جوسازی کردند. حاشیه ساختند و جو رسانه‌ای عجیب غریب مخالف و مؤافق به وجود آمد. خب سابقه نداشت تیمی از بانوان در چنین تورنمنتی شرکت کند. کار بالا گرفت و تا وزارت ورزش و جوانان پیش رفت. بالأخره وزیر ورزش وقت (سلطانی‌فر) از تیم حمایت کرد و دست از سر ما برداشتند(خنده). ناگفته نماند مطالبات و حمایت عمومی در فضای مجازی بی‌تأثیر نبود. پس از چند روز تیمی که قرار بود برای اعضایش کمیته انضباطی تشکیل شود و احتمالاً نفراتش محروم شوند، تشویق شد.
(توضیح: فیبا در کنگره 2014 طرح منع ممنوعیت پوشش سر را به فدراسیون‌های ملی پیشنهاد کرد. طی این مدت کمپین و کارزارهای جهانی راه افتاد. مسلمانان و سیک‌های هندی و … ایران هم از اجرایی شدن طرح استقبال کرد. حضور تیم سه‌نفره از ایران در ترکمنستان یک گام مثبت در مسیر اقدامات جهانی تصویب قانون فیبا بود).
نگاه جامعه به همان تیم و اتفاقاتی که در پی‌اش پدید آمده بود در کلیت فضای عمومی بسکتبال بانوان تأثیر شگرف داشت. غائله عشق‌آباد به یک اتفاق شیرین بدل شد و پیوند آن با رخداد چند ماه بعد، اثرات خود را در ابعاد وسیع‌تری نشان داد.
– سال بعد از آن اتفاق که فیبا مجوز داد، ما در تورنمنت‌هایی شرکت کردیم که برای امثال من یا سعیده علّی آشنا بود. همینطور دلارام وکیلی، مژگان خدادادی و معصومه اسماعیل‌زاده. در عین حال ما با سازماندهی و تشکیلات و امکانات برگزاری سه‌نفره آشنا می‌شدیم. خودِ من خیلی سعی کردم تا تجربیاتم را به 3×3 ایران بیاورم.
شما نخستین کسی بودید که کورت اختصاصی سه‌نفره ساختید. چه شد به تولیدات‌تان ادامه ندادید؟
– با سایر بخش‌ها به توافق نرسیدیم. درصدد هستم با تولیدکننده خارجی همکاری کنم. کورت ما در سالن بسکتبال آزادی و سالن آرارات مورد استفاده قرار گرفت اما فاقد کیفیتی بود که انتظار داشتم.
چند تا تورنمنت هم در همان دوران برگزار کرده بودید. آیا از سطح تورنمنت‌ها راضی بودید؟
– آن زمان اولین تلاش‌های ما برای ایونت‌های سه‌نفره انجام می‌شد. من به همراه دوستانم ایونت‌های آزاد برگزار کردیم. بعد از ما این موضوع باب شد و افراد دیگری ایونت برگزار کردند. مثل فرمندکاپ که در رنک ایران در فیبا تأثیر داشت. من در فرمندکاپ به برگزارکنندگان این ایونت کورت داده بودم. به این صورت کرد که با کورت‌هایی که من تولید کرده بودم ایونت‌ها انجام شد. ما طبق امتیازبندی قبلی فیبا تا قبل از المپیک 2020، با همین ایونت‌ها شانس کسب سهمیه‌ی المپیک داشتیم و تا رنک هشت فیبا هم بالا آمده بودیم.
چند بار در کاپ آسیا شرکت کردیم و کاپ آسیا 2025 در راه است. فدراسیون بسکتبال برای تیم ملی سه‌نفره بانوان چه برنامه‌ای دارد؟
– ما در پایان لیگ برتر بانوان از نفرات مورد نظر دعوت می‌کنیم. سپس برای کاپ آسیا که 6 فروردین در سنگاپور برگزار خواهد شد آماده می‌شویم. با توجه به سطح گسترش سه‌نفره در بین تیم‌های آسیایی کار سختی پیش رو داریم اما در چند سال اخیر شاهد رشد دختران‌مان در ایونت‌های بین‌المللی بودیم. حضور مربی برزیلی نیز در فرایند رشد دختران ما اثرگذار بوده است.