رضا مهندسی

رضا مهندسی

(پژوهشی در زندگی چهر‌ه‌ها، آثارعلمی، آموزشی و نشر کتاب در تاریخ بسکتبال ایران).

رضا مهندسی بازیکن تیم بسکتبال دانشجویان ایران، مربی بسکتبال، سرپرست تیم ملی بسکتبال، پژوهشگر، مؤلف و مترجم بسکتبال ایران.

متولد 15 مهر 1338 کاشان.

از دیرباز در بسکتبال ایران، نویسندگان و مترجمان بسیاری در گذر نسل‌ها با چاپ و انتشار کتاب‌های علمی و آموزشی برای تبادل اندیشه و اهمیت تفکر در غنی‌تر کردن تجارب ما کوشیده‌اند. این کتاب‌ها در دوران خود قابل ارزیابی بوده و پیام‌ آنها در رابطۀ بین نسلی، دامنۀ واژگان، اطلاعات و آگاهی‌هایی است که سال به سال در گستره علمی، تجربی و دانش ورزش به بسکتبال افزوده شده است. اشاره به زوایای تاریخی این کتاب‌ها نیز حس نوستالژیک ما را بیشتر برمی‌انگیزد تا بدانیم مفاهیمی که امروز با شبکه‌ای شدن اطلاعات مدام روی آنها تأکید می‌شود، دیروز این رسالت بر عهدۀ چه کسانی بود و آنها چگونه متعهدانه به فرداهای دیگر می‌نگریستند. در اولین سری از این مطالب به نام «رضا مهندسی» می‌رسیم.

رضا مهندسی از بازیکنان باشگاهها و دانشگاهی بسکتبال در دهه 60 است. از اواخر سال‌های دهه 60 و آغاز دهۀ 70 خورشیدی، ورود به حوزه‌های علمیِ ورزش به صورت یک نیاز و ضرورت اساسی برای تحول ورزش از جمله بسکتبال درآمد.

مهندسی برای نخستین بار با ترجمه کتاب «مربیگری مؤفقیت‌آمیز بسکتبال» نوشته «مورگان ووتن»؛ این مربی سرشناس دانشگاههای آمریکا را به جامعه ورزش و بسکتبال ایران معرفی کرد که مدت‌ها تحت عنوان «مربیگری مؤفق» در برخی دانشگاههای ایران تدریس می‌شد. این کتاب به دلیل آموزه‌های اجتماعی، فلسفی و اخلاق «مورگان ووتن»، مورد استقبال جامعه بسکتبال قرار گرفت و به چاپ دوم رسید. اخیراً نیز چاپ سوم آن در دست تهیه است.

وی می‌گوید:
«می‌خواستم آدم مؤثری برای بسکتبال باشم. آن زمان احساس می‌کردم متونی در اختیار مربیان نیست که بتوانند پایه‌های آموزشی خود را بر مبنای یک کار علمی تنظیم کنند چون به لحاظ ترجمه و تألیف کتاب‌های آموزشی به شدت در مضیقه بودیم».

به گواه نشر کتاب در تاریخ بسکتبال ایران تا دو دهۀ پیش و بیشتر، در زمینۀ مهارت‌های فردی؛ دریبل، شوت و پاس، کتاب یا جزواتی داشتیم اما رضا مهندسی نخستین بسکتبالیست از حوزۀ دانشگاهی بود که موفق به ترجمه و چاپ اثری درخور توجه در حوزه‌ی مبانی و اصول  مربیگری بسکتبال شد.
معرفی برخی کتاب‌ها را از طریق لینک‌های زیر بخوانید:

https://www.irbasketball.com/book/

معرفی کتاب‌های رضا مهندسی / اصول یادگیری حرکت در بسکتبال

بسکتبال و مهندسی / اصول مربیگری موفقیت‌آمیز بسکتبال

رضا مهندسی بسکتبال را از نوجوانی نزد حسین پرتو از مربیان پرآوازه بسکتبال کشور و کاشان آموخت.

مهندسی از آموزش مقدمات بسکتبال خود می‌گوید:
«سال 1352 در 14 سالگی توسط مرحوم حسین پرتو که نسبت خانوادگی با ما داشت با بسکتبال آشنا شدم. مرحوم پرتو فارغ‌التحصیل تربیت بدنی از دانشسرایعالی بود که به عنوان دبیر دبیرستان‌های کاشان کارش را شروع کرده بود. مرحوم پدرم خیلی به تحصیلات فرزندانش اهمیت می‌داد و زیاد موافق ورزش کردنم نبود اما طبق صحبت‌هایی که پدرم با آقای پرتو داشت ایشان رضایت دادند که من تحت نظر و هدایت آقای پرتو برای مدت زمان کمی بسکتبال بازی کنم. در زمین معروف کلوپ روباز متعلق به آموزشگاههای کاشان تمرین می‌کردیم. زمین روباز چهل جریب کاشان نیز کانون جنب و جوش بسکتبال شهر بود و این ورزش در نزد کاشانی‌ها محبوبیت داشت».

وی در ادامه می‌گوید:
« قبل از من بسکتبالیست‌های زیادی در این شهر پرورش یافته بودند. خانواده‌ ثابت (مجتبی، مجید و علی)، برادران پرتو (حسین و محمد)، برادران جمال (احمد و مسعود)، طباطبایی (منصور و حسین)، سعیدی (ایرج و حمید)، ناصر فدوی، حسن مؤتمن، ابوالفضل تهامی، عباس فلاح، منوچهر عمرانی و ….
بعد از یک سال از دبیرستان سپهر عضو تیم آموزشگاههای کاشان شدم».

علاوه بر مسابقات قهرمانی آموزشگاههای ایران، مسابقات استان مرکزی در بخش پسران و دختران، نوروز هر سال برگزار می‌شد که مهندسی سه سال متوالی در شهرستان‌های کاشان، ساوه و قزوین (استان مرکزی) بازی کرد. در این سال‌ها کاشان جزو شهرهای استان مرکزی با مرکزیت تهران بود.

در سال ۱۳۵۲ زمین چهل‌جریب خاستگاه تعداد دیگری از استعدادهای جوان شده بود. بازیکنانی چون احسان رجایی، شهید حسن شکرریز، محمود قرائتی، حمید صدوری، محسن بنی‌آدم، ناصر دیمی، بهروز سبحانی، محمد گذرنوی و….

در سال 1355 کاشان در تقسیمات استانی از محدودۀ جغرافیایی تهران جدا و جزو شهرهای استان مرکزی با مرکزیت شهرستان اراک شد.

سال‌های 1356 و 1357 با درخشش رضا مهندسی در بازی‌های جوانان پشت سر گذاشته شد. در مرداد 1357 در مسابقه‌های قهرمانی کشور در همدان با تیم استان مرکزی چهارم شد و به اردوی تیم بسکتبال جوانان ایران زیر نظر عنایت‌ آتشی، سرمربی تیم جوانان در مسابقات 1977 آسیا در کویت دعوت شد اما به دلیل آسیب‌دیدگی در بازی‌های همدان به اردو نرفت.

بعد از تفکیک کاشان از استان مرکزی در تقسیمات کشوری، این شهر به استان اصفهان پیوست و رقابت برای قهرمانی بسکتبال در این استان بین کاشان و اصفهان بود.

رضا مهندسی بعد از عبور از دوران پایه و قهرمانی‌های کشور، دانشجو شد و خیلی زود مقبولیت دانشگاهی پیدا کرد. بعد از گذشت حدود 4 دهه، هنوز نام مهندسی مترادف با چهره‌ای دانشگاهی با نگاه توسعه‌ای و کار‌های پژوهشی اوست.

ابتدای کارهای تحقیقاتی مهندسی، ریشه‌ در نشریات علمی اوائل دهۀ 60 دارد که به منظور ارتقای علمی مدیریت ورزشی و تقویت فنی تیم‌های بسکتبال صورت ‌پذیرفت. وی از طریق این نشریات یا چاپ کتاب، یافته‌های پژوهشی خود را با رویکردی کلان، استراتژیک و توسعه‌محور در اختیار دست‌‌اندرکاران یا مربیان بسکتبال قرار ‌داد.
قبولی در رشتۀ شیمی و آغاز دوران دانشجویی، دو میدان متفاوت در بسکتبال را پیش روی رضا مهندسی باز کرد. فعالیت‌ در بسکتبال دانشجویی و دیگری مسابقات باشگاهی به همین دلیل وی در تهران به تیم پرسپولیس پیوست.

«سال‌های 1363 و 1364، دو فصل بازیکن پرسپولیس تهران بودم. در کنارش، مسابقات دانشگاهها به صورت متناوب برگزار می‌شد. در تیم دانشگاه شریف مدتی زیر نظر مرحوم محمود پورشرفی تمرین می‌کردیم. جمشید شریعت‌نژاد و سعید ارمغانی هم دیگر مربیان تیم در سال‌های دانشجویی من بودند».

«در سن بیست سالگی به دلیل تعطیلی سه ساله دانشگاهها (انقلاب فرهنگی) و نیز آغاز جنگ تحمیلی 8 ساله ایران و عراق، فعالیت‌های جبهه و جنگ من بر فعالیت‌های ورزشی‌ام اولویت یافت. حضور در تمرینات و مسابقه‌ها از حالت منظم خود خارج شد؛ چند ماه در منطقه و چندی در تهران و تا پایان جنگ به این منوال سپری شد.

مهندسی طی این دوران علاوه بر حضور در جبهه‌ها با لغو اعزام‌ تیم‌های ملی بسکتبال در دهۀ 60، که دامن تیم‌های دانشگاهی را هم گرفته بود، روبه‌رو شد. بازیکن کاشانی، دو بار با تیم دانشجویان ایران از سفر بازماند.

رضا مهندسی می‌گوید:
«سال 1364 برای مسابقات جهانی دانشجویان (یونیورسیاد) در کوبه ژاپن آماده شدیم که به گفته مسئولین وقت به دلیل مشکلات مالی تیم اعزام نشد. برای این رقابت‌ها ابتدا از حدود 40 بازیکن دانشجو در سطح دانشگاههای کشور دعوت شد و با وجود انتخاب نفرات در مراحل نهایی اما تیم به ژاپن نرفت».

در سال 1366 برای دومین بار تیم ملی بسکتبال دانشجویان ایران برای مسابقات جهانی دانشجویان در زاگرب یوگسلاوی آماده شد.
مهندسی می‌گوید:
«برخلاف دفعۀ قبلی این بار تیم با کت و شلوارهای یک دست تا پای پلۀ هواپیمای پرواز تهران – زاگرب رفت اما سفر تیم ملی دانشجویان همان‌جا کنسل شد! چنین اتفاقی اصلاً باورمان نمی‌شد».
مرحوم رضا جباری، مدیر کل تربیت بدنی وزارت علوم مانند دفعه قبل هیچ دلیل قانع کننده‌ای برای دانشجویان نداشت. شاید شرایط ویژه آن سال‌ها بود؟!

مهندسی در دوران دانشجویی چند سال بازیکن دانشگاه شریف و 5 سال مربی تیم بسکتبال این دانشگاه بود. مربیگری تیم دانشگاه علامه طباطبایی (یک سال)، مربی تیم دانشگاه علوم پزشکی ایران (3 سال) و عناوین متعدد در بسکتبال دانشگاهها در مجموع 10 سال مربیگری در تیم‌های دانشگاهی در کارنامۀ اوست.

مطبوعات

مهندسی در کنار مسئولیت‌های شغلی و فعالیت‌های ورزشی …همزمان به نشر مطالب علمی و ورزشی در نشریه «ورزش دانشگاه» مبادرت کرد. این نشریه از سال 1365 به مدت 20 سال همواره منتشر شد و بدون استثناء در هر شماره مطالبی از بسکتبال در آن وجود داشت.

از راست مهندسی، کاظمی، میرزاشفیع، عبدالملکی و میرزاییان در المپیک 2000 سیدنی.

مهندسی در طی سال‌های انتشار این نشریه «عضو شورای سردبیری» آن بود در حالی که در آن زمان نشریه‌ای به غیر از ورزش دانشگاه به بسکتبال با رویکرد علمی نمی‌نگریست. همین عامل توجه بسیاری از مربیان، بازیکنان و دست اندرکاران بسکتبال را به این نشریه جلب کرده بود.

ورزش و ملت‌ها

در نخستین دورۀ برگزاری مسابقات «ورزش و ملت‌ها» که در زمان فدراسیون علی غضنفری با حضور 4 تیم خارجی (مجارستان، یوگسلاوی، روسیه و گلوبال اسپرت آمریکا) و دو تیم داخلی (تیم ملی بسکتبال و تیم امید ایران) برگزار شد، همکاری داشت. مسابقات ورزش و ملت‌ها راه ورود بازیکنان خارجی را به لیگ بسکتبال کشور باز کرد که باعث ارتقاء سطح کیفی بازیکنان ایرانی در سال‌های بعد شد.

مهندسی در سال 1378 (1999)، ضمن تأیید چنین بازی‌هایی و تشویق برگزاری آن در کشورمان، با نگاهی رو به جلو نوشت:
«از آنجا که سال 2001 از سوی سازمان ملل، سال گفت و گوی تمدن‌ها نامگذاری شده است و نظر به مؤفقیت نسبی این مسابقات به سازمان تربیت بدنی پیشنهاد می‌دهم به فکر بازی‌های در سطح گسترده‌تر به نام ورزش و ملت‌ها در رشته‌های مختلف باشد».

در اواخر دهه 70 و سال 1380 با رشد کار پایه‌ای بسکتبال در ایران، تورنمنت‌هایی در سطح نونهالان و نوجوانان برگزار شد. از جمله کارهای سودمند همان سال‌ها دعوت از تیم‌های خارجی بود. نقطه اوج آن تورنمنت «بسکتبال، دوستی و فردای بهتر» در رده سنی نوجوانان. مهندسی در بین نفرات وسط به همراه علی غضنفری رییس وقت، کبیر دبیر فدراسیون و مسئولین سوریه و….ایستاده است.

همراه با «نسل طلایی»

مهندسی در سال 1379 سرپرستی تیم بسکتبال جوانان ایران را بر عهده گرفت. این تیم در رقابت‌های جوانان 2000 آسیا شرکت کرد که سرآغاز تحول بسکتبال ایران در سال‌های آینده شد. وی در مراحل اردویی تیم جوانان 2000، در تابستان 1378 روانۀ اردوی مجارستان شد.
سرمربی این تیم سعید فتحی، واحد ولیدی پاک مربی و حمید رجبی بدنساز تیم بود.

نخستین دورۀ بازی‌های کشورهای اسلامی در سال 2005 در کشور عربستان (20 فروردین 1384)، تجربۀ دیگر مهندسی در کادر اجرایی تیم ملی بسکتبال بود.
تیم ملی در این مسابقات به مقام سوم رسید.

مهندسی با تیم‌ ملی بسکتبال بین سال‌های 1381 تا 1386 در تورنمنت‌های بین‌المللی قطر، تایلند و ترکیه شرکت کرد.

وی همچنین در سمت مسئول کمیتۀ آموزش و پژوهش فدراسیون در سال 1384، کلاس مربیگری سولیداریتی بسکتبال با ماریو دی‌سیستی، مدرس ایتالیایی، را با حضور مربیان سراسر کشور برگزار کرد.

برخی مسئولیت‌های دیگر مهندسی در فدراسیون بسکتبال:
– عضو انجمن بسکتبال وزارت فرهنگ و آموزش عالی (1374 – 1372 ).
– عضو هیئت رئیسه فدراسیون بسکتبال از سال 1380 با ریاست علی غضنفری و ادامه تا سال 1387 با ریاست محمود مشحون.
– رئیس کمیتۀ آموزش و پژوهش فدراسیون بسکتبال (1387 – 1381).

توضیح: معرفی آثار و کتاب‌های رضا مهندسی تحت عنوان «بسکتبال و مهندسی» پیش از این منتشر شده و در سایت خانه بسکتبال ایران موجود است.