بیژن قهرمانلو

بیژن قهرمانلو؛ بازیکن مدارس، باشگاهها، استان و در تیم ملی و تیم دانشجویان ایران. او در دهۀ 50 دبیر فدراسیون بسکتبال و رئیس هیئت تهران شد و بعد از انقلاب، سرپرستی فدراسیون بسکتبال را زمان ادارۀ شورایی و انتقالی برعهده داشت. وی در دوران مدیریت خود با توجه به تخصص و رشتۀ تحصیلی به دنبال توسعۀ زیرساختی و افزودن بر امکانات بسکتبال به ویژه در زمان مسئولیتش در هیئت بسکتبال تهران بود.

شرح حال بیژن قهرمانلو از زبان ایشان که در کتاب «داستان یک قرن» نوشته افشین رضاپور آمده است:

«من در روزی به دنیا آمدم که فرداش عید شد! متولد 28 / 12 / 1317 در خیابان فرهنگ، کوچۀ بهرامی در نزدیکیِ خیابان امیریه. فرزند ارشد یکی از خانواده‌های قدیمی تهران که پدربزرگم، محمدحسن خان مؤید خلوت، یکی از نزدیکان به مظفرالدین شاه بود که همراه وی از تبریز به تهران آمد و با شاه ایران به اروپا سفر کرد. محمدحسن خان بعد از امضای فرمان مشروطیت، حکم ولایت خوزستان را از مظفرالدین شاه در دست داشت. وی در راه خوزستان بود که گرفتار باد سام شد و درگذشت.
باد سام، موجب بیماری و رو به هلاکت رفتن بسیاری از مردم در این منطقه شده بود و استان خوزستان را به جهنمی سوزان با گرمای بالا و شرجی خفقان‌آور تبدیل کرده بود.
در زمان اجباری شدن شناسنامه در دورۀ رضاخان، پدرم، بزرگ خاندان، به احترام ایل آباء و اجدادی‌مان به نام قهرمان بک، که در آذربایجان سُکنی داشتند، نام فامیلی‌مان را قهرمانلو گذاشت. من، بیژن قهرمانلو یکی از فرزندان خاندان بزرگ قهرمانلوها هستم…».

از 7 برادر و خواهر خانواده قهرمانلو؛ بیژن به اتفاق بهروز و بهرام و خواهر؛ فرزانه، در دبیرستان به بسکتبال علاقه‌مند شدند و تا سطح پیشرفته جلو آمدند.

«من در دبستان خاقانی شروع به تحصیل کردم و در دبیرستان رهنما، بسکتبالیست شدم. پس از من سه عضو دیگر خانوادۀ ما بسکتبالیست شدند.
رهنما، از دبیرستان‌های معروف تهران در زمینۀ تحصیلی و بسکتبال بود. آقایان میرفخرایی و حسن نیکو، جزو اولین داوران بسکتبال، معلم ورزش این مدرسه بودند که بعدها آقای میرفخرایی ناظم مدرسه شد. این دو به همراه معلمان ورزش دبیرستان‌های معروف وقت، مثل آقایان مسعودنیا در دارالفنون، مفیدی در فیروزبهرام، هرمز پارینه، و کاظم رهبری در دبیرستان شرف، اولین فارغ‌التحصیلان دانشسرای عالی تربیت بدنی بودند که در بیشتر ورزش‌ها به ویژه بسکتبال فعالیت داشتند. در گذشته تیم‌های مدارس تهران در رشته‌هایی که قهرمان می‌شدند به شهرهای مختلف اعزام می‌شدند. یک بار همراه تیم رهنما به آبادان رفتم و مقابل تیم‌های بسکتبال این شهر بازی کردم…».

قهرمانلو در تیم راه‌ آهن، فعالیت باشگاهی خود را آغاز کرد.
سپس وارد تیم بسکتبال «بوستان ورزش» شد. همراه با قهرمانانی بنام چون محمود عدل، احمد جلی، کامبیز مخبری، ناصر صدری، ماشاالله صفی‌آریان، میرکاظمی و ….

پس از سال‌ها بازی در بوستان ورزش، این تیم منحل شد و اواخر دهه 30، بیژن قهرمانلو به توصیه حسین جبارزادگان از پایه‌گذاران تیم بوستان ورزش، به تیم «جوانان» پیوست.

سال 1341، تیم ملی بسکتبال چکسلواکی برای انجام چند بازی تدارکاتی به ایران آمد که یک بازی در مقابل تیم جوانان انجام داد. در آن زمان تیم جوانان در دستجات آزاد بازی می‌کرد اما توجۀ رسانه‌ها را به خود جلب کرده بود. مجلۀ کیهان ورزشی بعد از بازی جوانان با چکسلواکی از تیم جوانان به عنوان تنها تیمی که مقابل میهمان خارجی خوب بازی کرد، نام برد.

قهرمانلو بعد از جوانان به تیم «شعاع» رفت و با این تیم قهرمان باشگاههای تهران شد.
آنان در فینال تیم تاج را در سالن محمدرضا شاه شکست دادند.

وی گفت:
«بعد از شعاع، قصۀ خانه به دوشی ما در بسکتبال تهران ادامه پیدا کرد. دکتر شهریور و موسی‌زاده، دو تن از بازیکنان خوب تیم ما به آمریکا رفتند و ما برای اینکه تیم خوبی بمانیم باید دست به انتخاب درستی می‌زدیم. بعد از مشورت با آقا جبار، باید از بین تیم‌های تهرانجوان و دارایی یکی را انتخاب می‌کردیم. من در ملاقات حضوی با آقای سرهنگ حسین سرودی، ملی‌پوش بسکتبال در المپیک 1948 لندن و رئیس فدراسیون فوتبال (بعدها رئیس فدراسیون بسکتبال شد) آن زمان، که رابطۀ خوبی با آقا محب، مدیر باشگاه دارایی داشت، از او خواستم تا به آقا محب سفارش ما را بکند. من به اتفاق برادرم بهروز، سیاوش انشاء و مرحوم افوضی که بازیکن و مربی دارایی بود، باز هم تیم قدرتمندی ساختیم و دوباره و این بار با دارایی در بازی‌های باشگاههای تهران، تیم تاج از ما شکست خورد…».

در بحبوحۀ مسابقات باشگاهی تهران، تیم ملی بسکتبال چکسلواکی در سال 1341 به ایران آمد. قهرمانلو با تیم دانشگاه تهران مقابل چکسلواکی بازی کرد و با شوت‌های راه دور 13 امتیاز گرفت.

بیژن قهرمانلو در دوران بسکتبال خودش بیشتر به عنوان یک بازیکن دانشگاهی مطرح شد.
«دانشکدۀ هنرهای زیبا و علوم، به اتفاق دانشکدۀ فنی، بیشترین تعداد بازیکن دانشجویان مطرح را در اختیار داشتند. من کاپیتان تیم علوم بودم با برادرم بهروز قهرمانلو به اتفاق هاکوپیان، فخیمی، حامدی، نجات، خمی و ماجدی».

وی با تیم دانشجویان ایران، علاوه بر رویدادهای ملی و بین‌المللی در داخل کشور، دو دوره در یونیورسیاد جهانی شرکت کرد. بار اول در بازی‌های جهانی 1959 تورین ایتالیا و دومین مرتبه در مسابقات 1961 دانشجویان جهان در صوفیۀ بلغارستان.

«در بازی‌های ایتالیا مقابل اسپانیا، لبنان، آلمان، چکسلواکی و هلند بازی کردیم و دو سال بعد با شوروی، اسرائیل، رومانی، هلند، آلمان‌غربی، ترکیه، ژاپن و کوبا در مسابقات جهانی دانشجویان در بلغارستان».

تیم ملی دانشجویان / قهرمانلو نفر اول ایستاده از چپ

بعد از غیبت تیم ملی بسکتبال در بازی‌های آسیایی سال‌های 1954، 1958 و 1962، بیژن قهرمانلو به همراه جمعی دیگر از بهترین‌های بسکتبال ایران در این سال‌ها، تجربه حضور با تیم ملی بسکتبال در بازی‌های آسیایی را از دست داده بودند.

طی این سال‌ها، بیژن قهرمانلو در سفر‌های تیم ملی به سیلان (سریلانکا) و پاکستان و ترکیه، بازی‌های ملی خود را به ثبت رساند.

«در سال 1342، با تیم ملی بسکتبال به سیلان (سریلانکا) رفتیم. تیم ملی  با تیم‌های خوب آن دوره از جمله هند بازی داشت. پیش از ورود به خاک سیلان، و برای رسیدن به کلمبو پایتخت این کشور سفر طولانی با توقف در چند شهر را طی کرده بودیم.
در آن سال‌ها رقیب اصلی ما هندوستان بود. در مسابقه با این تیم، داوری بیش از اندازه ضعیف بود به طوری که بازیکنان خوب ما را تا پایان نیمۀ اول 5 خطایی کرد. ما 18 امتیاز عقب افتادیم. در آغاز نیمۀ دوم، شوت سه امتیازی من اصلاً به حلقه نرسید اما در ادامه شوت‌های من گل شد. در تایم استراحت مرحوم اصغر احساسی، سرمربی تیم ملی، به بچه‌های تیم گفت بدهید بیژن بزند! در ادامه دو پنالتی هم گل کردم و سرانجام  هند را با اختلاف 5 امتیاز بردیم. فردای روز بازی، روزنامه‌های کلمبو تیتر زدند؛ «قهرمانلو مرد مسابقه».

سال 1345 پیش از مسافرت تیم ملی بسکتبال برای انجام چند بازی در ترکیه، در ترکیب تیم دانشکدۀ علوم مقابل تیم پولاد قرار گرفت که مصدوم شد و از آن سال به بعد بسکتبال را به عنوان بازیکن کنار گذاشت.

«ارتباط من با بسکتبال هیچ‌وقت قطع نشد. در زمان ریاست پرویز مصباح‌زاده در فدراسیون بسکتبال، مدتی سرمربی تیم ملی دختران، مسئول کمیتۀ مربیان و دبیر فدراسیون بودم. طی سال‌های 1354 و 1355، دو گروه از مربیان را برای شرکت در کلاس‌های مربیگری، به آمریکا (2 بار) و ایتالیا اعزام کردیم که خودم با گروه دوم در دورۀ لانگ بیچ آمریکا زیر نظر بهترین مربیان از جمله باب نایت شرکت کردم. در سال 1355 علاوه بر مربیگری در تیم ملی دختران، رئیس هیئت بسکتبال تهران شدم. در آن سال به فکر یک سالن اختصاصی برای بسکتبال تهران افتادم. در ابتدای روی کار آمدن مصباح‌زاده در فدراسیون بسکتبال، تیمسار علی حجت قول در اختیار گذاشتن تمام وقت سالن محمدرضا شاه را به ما داده بود اما چند وقت بعد نامه‌ای به دست‌مان رسید که این سالن را بین فدراسیون‌های مختلف تقسیم کرده‌اند. در آن زمان تهران، نزدیک به 100 باشگاه داشت که 90 درصد آنها فاقد تالارهای تمرینی بودند.
در سال 1356، تیم ملی بسکتبال دختران را تا آستانۀ سفر به هنگ کنگ، میزبان رقابت‌های بسکتبال زنان آسیا آماده کردیم اما در آخرین لحظه از حضور تیم در مسابقات توسط سازمان تربیت بدنی ممانعت به عمل آمد. چند ماه بعد، با سازماندهی تیم‌های جوانان دختران و پسران، سرپرستی این تیم‌ها را در مسابقات قهرمانی 1977 جوانان آسیا در کویت برعهده داشتم». / «داستان یک قرن نوشته افشین رضاپور».

قهرمانلو لیسانس ریاضی از دانشکده علوم و فوق لیسانس مهندسی بهسازی دانشکدۀ بهداشت را از دانشگاه تهران دارد. بعد از انقلاب، مدیریت شهرداری منطقه 9 تهران به وی محول شد. همزمان با این مسئولیت، حسین شاه‌حسینی، نخستین رئیس سازمان تربیت بدنی بعد از انقلاب، به او و ناصر صدری مأموریت داد تا امور فدراسیون بسکتبال را اداره کنند.
پس از 20 گانه شدن نقاط شهر تهران، مدیریت شهرداری منطقه 6 را برعهده گرفت.

ماجرای سفر به آمریکا از زبان قهرمانلو

در سال 1975 محمود عدل، غلامرضا واعظی، عنایت آتشی، هوسیک غوکاسیان، رضا اسماعیلی، جلال شهمیرزادی، جلال امجد، محمد لطفی و واحه آساطوریان برای شرکت در یک دورۀ مربیگری به آمریکا رفتند. این گروه دو هفته در دانشگاه لانگ بیچ و سه هفته را هم در دانشگاه UCLA زیر نظر بابی نایت، دوایت جونز، جین بارتون و پیت نوول (مربیان و مدرسان مطرح آمریکایی) دورۀ مربیگری را گذراندند.
لانگ بیچ آمریکا طی دو دوره میزبان مربیان بسکتبال ایران شد. بعد از سال 1354، دومین دوره در سال 1355 با مربیان و مدرسان سرشناس دیگری برگزار شد که من به اتفاق اکبر معرفتی، جمشید شریعت‌نژاد، عنایت‌الله آتشی و جلال شهمیرزادی در آن شرکت کردیم.
من در بازگشت به تهران، تیم‌های جوانان ایران و تیم دختران ایران را برای قهرمانی آسیا آماده می‌کردم.

جلال شهمیرزادی و بیژن قهرمانلو در دورۀ مربیگری آمریکا

بیژن قهرمانلو در دهه 80 و 90 در فدراسیون بسکتبال با ریاست مشحون عضو هیئت رئیسه بود.
وی در حال حاضر در آمریکا اقامت دارد.

عکس (1) از راست بیژن قهرمانلو، نادر کاشانی و ناصر صدری سال 1398 موزه ورزش کمیته ملی المپیک