تولدبازی با تاریخ/ توفیق و بسکتبال ایران

برخى بلندپروازی‌های بسکتبال ایران از آغاز دهۀ 40 شکل گرفت. بازیکنان جوان نخبه با ریاضت بدنی و آزمایش‌های مقاومت در برابر تیم‌های بزرگ دنیا، در حد بضاعت خود ظاهر شدند.

در سال 1341 تیم چکسلواکی و سپس تیم‌های آمریکایی گودیر و تیم دانشگاه کنتاکی در سال‌های 1344 و 1345 در تهران و چند شهر ایران بازی کردند. اما چه تغییراتی در بسکتبال منجر به این بلندپروازی‌ها‌ شد؟ عوامل درون‌زا و برون‌زا چه بود؟

به عنوان یکی از عوامل برون‌زا باید از پیمان سنتو نام برد که با هدف جلوگیری از خطر کمونیسم در بین چند کشور منطقه منعقد شد اما «جام سنتو» در بسکتبال را در دهۀ 40 بین کشورهای پاکستان، ترکیه و ایران به وجود آورد.

جام سنتو در واقع «کارکرد پنهان» ورزش در یک امر سیاسی بود. ایران یکی از شرکت کنندگان فعال با رویای فتح مرزهای جدید بسکتبال از سد رقبا به غیر از ترکیه گذشت و موقعیت تثبیت شده‌ای پیدا کرد.

برای مداومت و پیگیری این حضور، در عوامل درون‌زا به جوانانی خوش قد و بالا، بااستعداد و دارای شرایط اولیۀ بسکتبال، برای ساختن میدان‌های بین‌المللی بیشتری نیاز بود که نادر کاشانی، مجید توفیق و … با پیوستن به مسعود ماهتابانی، بیژن قهرمانلو و …، الهام‌بخش سایر فعالیت‌ها مثل حضور در بازی‌های آسیایی 1966 بانکوک شدند.

مجید توفیق در همان سال‌ها، تمام معیارها و مؤلفه‌ها را برای ارتقاء بسکتبال با پایۀ علمی بالاتر، تعیین کرد. در بازی‌های ملی و بین‌المللی درخشید. مربی شد، یک دهۀ بعد، از ان بی ای در تلویزیون صحبت کرد، در روزنامه‌ها نوشت، دبیر فدراسیون بسکتبال و در اواخر دهۀ 60، سرمربی تیم ملی بسکتبال شد.

یک دهۀ بعد و سال‌های پس از آن با بهترین‌ مربیان دنیا در آمریکا نشست و برخاست کرد.

شاید من تا قبل از ورود به جامعه شناسی ورزش، در روز تولد مجید توفیق فقط می‌نوشتم «مجید توفیق متولد اول آبان 1321 در آبادان»، و بعد «تولدت مبارک».

آن وقت عذاب وجدان می‌گرفتم که چرا نتوانستم در روز تولد یک انسان متفکر در بسکتبال بیشتر بنویسم.

امروز که ورزش را به عنوان یک نهاد اجتماعی مطالعه می‌کنم، مجید توفیق برای من فراتر از نوشتن تاریخ تولد و بازی‌های ملی در دهۀ 40، یا مربیگری است.

ما در نهاد اجتماعی ورزش به تیٔوریسین و به تیٔوری نیاز داریم و مجید توفیق‌ها به عنوان قهرمانان گمشده در نهاد اجتماعی ورزش ایران، سرچشمۀ آموزش، تیٔوری و تجربۀ زیسته در بسکتبال هستند اما ما آنان را در چرخۀ معیوب ورزش از دست‌شان داده‌ایم.

مطالب اختصاصی بیشتر از آموزش و مربیگری بسکتبال را در بخش نیمکت، خانه بسکتبال ایران بخوانید.