(این مطلب پیش از این در فضای مجازی نشر داده شد).
به عنوان کسی که در نوشته‌هایم مؤافق فعالیت‌های مینی‌بسکتبال کاله هستم آن هم با اجتماعات ۳۰ – ۲۰ استانی که بچه‌های سراسر ایران را فرامی‌خواند یا نقش باشگاه در بخش قهرمانی و حضور مستمر در لیگ برتر همچنین سایر لیگ‌ها اما بخش حمایتی کاله از تیم جوانان ۲۰۲۴ زیر سئوال است.
این بخش پیش از هر نکته‌ی دیگری موقعیت متزلزل مربیان بر روی نیمکت تیم جوانان را نشان می‌دهد که مشخص نیست چرا می‌آیند؟ چرا می‌روند؟
تورنمنت سه جانبه تهران با وجود سازماندهی ضعیف. اطلاع‌رسانی و پوشش خبری نازل – در سطح رسانه‌های تخصصی نه رپرتاز آگهی‌هایی که باشگاه با پول تبلیغات می‌کند -، واقعیت‌های تیمی را عریان کرد که چنانچه بازی‌ها را نمی‌دیدیم، به آنچه طی ۵ سال در این تیم، از استعدادیابی گرفته تا قالب کلی که منجر به تیم جوانان شده، پی نمی‌بردیم.
باشگاه کاله که در لیگ برتر گذشته نیز ناکام به تمام معنا بود، به واسطه‌ی حضور تیم جوانان مقابل روسیه و ترکیه نشان داد قادر به سازماندهی مطلوب در تیم‌های جوانان و بزرگسالان نیست. برخلاف رویدادهای مینی‌بسکتبال و تیم‌های باشگاه در لیگ‌های پایین که شرایط تیم‌ها قابل پیش‌بینی و قابل کنترل است اما جایگاه ملی و میزان هزینه‌کرد باشگاه در زمینه‌های مربی، بازیکن خارجی و داخلی‌های مطرح، همچنین رقابت با سایر تیم‌ها در بخش قهرمانی به مدیریت و سازماندهی نیاز دارد که کاله در لیگ برتر و تورنمنت سه جانبه فاقد آن بود.
یکی از نشانه‌های بارز مدیریت نکردن صحیح این بخش‌ها نیمکت بی‌ثبات و موقعیت لرزان مربیان در باشگاه کاله است. به طور مثال تغییرات بین فصل مربیان لیگ برتری. هر چند موضوع بحث من تیم کاله نیست اما تیم جوانان ۲۰۲۴ نیز تحت تأثیر همان خطاهای مدیریتی و سازماندهی طی ۵ سال، همواره نیمکتش دستخوش تغییر و تحولات شتابزده بود.
اگرچه مشاهده نیمکت تیم در تورنمنت سه جانبه تهران، این نکته را هم ثابت کرد هریک از اعضای کادر، طی فرایند انتصابات ناهماهنگ گزینه‌ی یک طرف (فدراسیون یا کاله) هستند که در قسمت‌های بعدی به آن خواهم پرداخت.
تیم جوانان بنا بر ادعای مسئولین باشگاه با استعدادیابی بین نزدیک به ۷۰۰ نفر از سال ۱۳۹۸ استارت خورد. بهرام رمضان، حمید خلیلی، کیسورین، مربی روس، پانچه ملووسکی اهل مقدونیه و کاظم موقتی در بازه نزدیک به ۴ سال هریک هدایت تیم جوانان را عهده‌دار بودند. فدراسیون بسکتبال با برون‌سپاریِ تیم جوانان به کاله، در حالی که نظارت و کنترل بر روی نیروی انسانی این رده‌ی سنی نداشت، اختیارات یک تیم در بعد ملی را به باشگاه خصوصی واگذار کرد.
دو سال پیش در چنین روزهایی، و در میان مطالبی از «آینده» و «امید» با «استراتژی» و «ساختار» در شهرهایی که کمتر تصویری یا صحبتی درباره‌ی جوانان بسکتبال ۲۰۲۴ پخش یا شنیده می‌شد، ورود یک مربی روس، توجهات یشتری را جلب کرد.
یک، دو، سه، … و چهاردهمین اردوی آمادگی تیم بسکتبال جوانان ایران در نیمی از یک قاب مقابل چشمان ایوگنی کیسورین قرار گرفت. نیمی دیگر قرار بود در مرحله‌ی بعد وارد شوند دو گروه 18 نفری.
خلیلی مربی تیم در آنروزها گفت این 36 نفر محصول گشت‌زنی در میان بلندقامتان استان‌ها بوده. بعد بهمن سلیمانی مدیرعامل باشگاه در محل کارخانه کاله از قول سرمربی «کاله – ملی 2024» گفت هیچ‌یک از نوجوانانی که امروز نیستند خط نخوردند چون مرد روسی اعتقاد به آموزش پایدار دارد و در هر اردو سه چهار نفر از گروههای تحت نظر را برای ارزیابی دوباره فرامی‌خواند.
رزومه‌ی بازی کیسورین قابل توجه بود. مربی 51 ساله (در آن زمان)، عضو تیم ملی روسیه در دهه‌ی 90 میلادی که وقتی در کنار نوجوانان ایرانی می‌ایستاد با ظاهر آراسته، قد 207 سانتیمتری و با چهره‌ی آرام خود به خوبی با بچه‌ها ارتباط برقرار می‌کرد. سلیمانی هم همان روزها گفت او اهل داد زدن نیست. مدام به کمک‌هایش توصیه می‌کند با بچه‌ها به نرمی صحبت کنند. سلیمانی کار و نحوه‌ی ارتباط مربی روس را با بچه‌ها زیر نظر داشت و به لحاظ عاطفی، شناختی و ارتباطی از سرمربی روس راضی بود.
باشگاه کاله از میان گزینه‌های فرانسه و ترکیه؛ ایوگنی کیسورین را برگزید.ه بود. سلیمانی پیش از آمدن کیسورین گفته بود مذاکره با کمک مربی فرانسه در المپیک به نتیجه خوبی رسیده بود که وی گفت تا المپیک 2024 پاریس در کنار تیم ملی می‌ماند. مذاکره با مربی ترک نیز در مراحل اولیه متوقف شد.
کیسورین بخش مهمی از بسکتبال خود را صرف بازی در زسکا کرد. مدال‌های نقره 1994 و 1998 رقابت‌های جهانی بسکتبال و برنز اروپا در سال 1997 (به عنوان بازیکن تیم ملی روسیه) در کارنامه اوست. در رده‌های سنی و بزرگسال کشورش مربیگری کرده اما هدایت تیم جوانان 2024 ایران، به منزله‌ی نخستین تجربه‌ی مربیگری او در یک کشور آسیایی بود.
نزدیکان به باشگاه کاله می‌گویند مرد روسی در زمان کارش شاخص‌های شخصیتی و اجتماعی مناسبی داشت. همچنین شاخص‌های مدیریتی از جمله ایجاد نظم و انضباط، شیوه رهبری، کنترل و نظارت، استفاده از قدرت شخصی برای نفوذ در بین بازیکنان نوجوان و ایجاد علاقه و انگیزه در بین آنان.
اما این حرف‌ها به فاصله‌ی چند ماه تا زمستان ۱۴۰۱ به یک‌باره رنگ باخت.
فرایند استعدادیابی
در پایین نامه‌ای که کمیته‌ی استعدادیابی فدراسیون برای رامین طباطبایی، رئیس وقت فدراسیون نوشت، آمده:
«فرایند استعدادیابی با تهیه نرم‌افزار کمبریج لندن توسط مهرداد فروزمند انجام شده است».
پس تا اینجا تیم جوانان ۲۰۲۴، بر اساس متدها و الگوهای استعدادیابی کمبریج لندن توسط بهرام رمضان و حمیدرضا خلیلی، استعدادیابی شدند و در ادامه زیر نظر مربی روس تمرینات خود را سپری کردند.
۲۶ بهمن ۱۴۰۱، جواد فانی، قائم‌مقام باشگاه کاله خبر برکناری سرمربی روس را اعلام کرد. او به نشریه‌ی البرز ورزشی گفت:
«صفر تا صد حمایت مادی و معنوی این تیم بر عهده باشگاه کاله مازندران است، هرچند که فدراسیون بسکتبال تاکنون درباره این پشتیبانی کم نظیر حرفی نزده است اما در روزگاری که همه دنبال خودنمایی و استفاده از پلکان‌های ترقی توسط ورزش هستند بهمن سلیمانی مدیرعامل باشگاه کاله در نشستی با داوری رئیس فدراسیون بسکتبال درباره تداوم همکاری و حمایت در سال 2024 تبادل نظر کرده است».
وی این را هم اضافه کرد:
«تیم بسکتبال جوانان ۲۰۲۴ که بیش از یک سال زیر نظر ایوگنی کیسورین روس گزینش شده و تمرین کرده بود، با استخدام پانچه ملووسکی از مقدونیه تمرینات حرفه‌ای‌تری را پی گرفته است».
اما این تمرینات با سکوت خبری کاله در مورد مربی مقدونیه‌ای، چندی بعد با جایگزین شدن محمدرضا قربانی، پیگیری شد. قربانی از بازیکنان سابق تیم‌های جوانان ایران (۲۰۰۶)، اهل مازندران، در کنار مربیان خارجی بود اما هدایت کاله را در لیگ‌های زیر گروه برعهده داشت.
تابستان ۱۴۰۲، نیمکت مربیگری تیم کاله – جوانان ۲۰۲۴ باز هم دستخوش تغییرات شد. هر چند در بین این فاصله‌ها علی آرزومندی، سرمربی وقت کاله نیز به اعضای تیم جوانان تمرین داد اما این بار کاظم موقتی، بازیکن و پیشکسوت بسکتبال مازندران، برای هدایت تیم در لیگ یک حرفه‌ای برگزیده شد.
موقتی با رضا نوری سرمربی پیشکسوت بسکتبال کاله و تیم جوانان ۲۰۲۰، همکاری نزدیکی داشت و از مربیان قابل اعتماد سلیمانی است. تجربه نشان داده هرگاه سلیمانی در مخمصه‌ی انتخاب مربی قرار می‌گیرد از دوستان قدیمی مثل نوری و موقتی استفاده می‌کند. همانگونه که پس از برکناری علی آرزومندی از کاله، رضا نوری جایگزین وی در ادامه لیگ برتر بسکتبال شد.
کاله – جوانان ۲۰۲۴ تا پلی‌آف لیگ یک حرفه‌ای بالا آمد اما به چهار تیم برتر نرسید. در اواسط این لیگ بود که خبر سرجان ایوانوویچ صرب از شمال پخش شد.
«سرجان ایوانوویچ مربی سابق لیگ برتر بسکتبال ایران به کادر فنی تیم ملی جوانان کاله ۲۰۲۴ اضافه شد.»/خبر سایت فدراسیون بسکتبال ۲۱ دی ۱۴۰۲
چرا مربی روس رفت؟
ایوگنی کیسورین چمدانش را بست و در روزهای سرد شمال در دی ماه ۱۴۰۱، به کشورش برگشت. با همان چهره‌ی سرد و تکیده روسی اما ظاهراً این چهره برای بازیکنان تیم جوانان، گرمایی از دلسوزی و محبت یک معلم کارکشته داشت.
روز رفتن ایوگنی که فرارسید بچه‌ها گریه کردند. اشکی که از صورت‌شان جاری بود با نگاه قدردانی از مقام معلم روس درهم‌آمیخت و آب دیده و تشکر بچه‌ها را بدرقه راه کیسورین کرد. هنوز می‌گویند: «از او یادگرفتیم».
بعضی‌ها هم می‌گویند: «اگر بیشتر بهش اعتماد شده بود و زمان بیشتری می‌ماند، می‌توانست اثرگذارتر باشد».
دلیل رفتن کیسورین به روشنی مشخص نیست اما خیلی‌ها می‌گویند بهمن سلیمانی مدیر عامل باشگاه، فردی دهن‌بین است. زیاد در رسانه‌ها آفتابی نمی‌شود اما اعتماد بیش از اندازه‌ی او به برخی اطرافیانش باعث می‌شود روی او تأثیر گذاشته در تصمیم‌گیری‌های گاه عجولانه سلیمانی دخیل باشند. با وجود توسعه، ترمیم و تجهییز امکانات مناسب بسکتبال که در شهرهای آمل و بابل توسط کاله صورت گرفت اما طی این سال‌ها آثاری از دستپاچگی و شتابزدگی در تصمیم‌گیری‌ها و بکارگیری یا حفظ نیرو و منابع انسانی توسط سلیمانی و تیم مدیریتی‌اش دیده شده است.
در مورد جدایی کیسورین از مجموعه کاله در پروژه‌ی تیم جوانان ۲۰۲۴ می‌گویند وقتی تیم برای انجام چند بازی به تهران آمد، چند نفر از مربیان و مسئولین برای تماشای بازی تیم دعوت شدند. از جمله جواد داوری.
آن روز تیم خیلی بد و بدون برنامه بازی کرد و تحت تأثیر صحبت‌هایی که همانجا شد، کاله به این نتیجه رسید با وجود کیسورین، نتیجه‌ای نخواهد گرفت. حتی روی گزاره‌ی «کیسورین تمرین‌دهنده‌ی خوبی‌ست اما کوچینگ ندارد»، بارها تأکید شد تا بالأخره سلیمانی دستور ترک سرزمین‌های شمالی را برای مرد روسی صادر کرد.
این نخستین و آخرین تغییر در رأس کادر فنی تیم جوانان ۲۰۲۴ نبود. قبل از او، بهرام رمضان از شمال برگشته بود.
بهرام رمضان، مسئول کمیته استعدادیابی در فدراسیون رامین طباطبایی بود. او در تابستان ۱۳۹۹، در اوج کرونا، مراحل استعدادیابی را در سراسر کشور آغاز کرد. همراه او؛ حمیدرضا خلیلی از مربیان کاله.
آنها جامعه هدف را متولدین یازدهم دی ماه ۱۳۸۴ تا دهم دی ماه ۱۳۸۵ تعیین کردند. در شهریور سال ۹۹ در ۲۹ استان از ۶۸۰ نفر تست گرفته شد.
اسامی به همراه عکس با گزارشی از خصوصیات آنتروپومتریک و ویژگی‌های مهارتی تحویل فدراسیون طباطبایی شد.
طی ماههای بهمن و اسفند همان سال، دوباره از ۱۴۸ نفر برگزیده در مراحل اولیه، تست‌های پیشرفته‌تر گرفته و میزان پیشرفت نفرات ارزیابی شد.
دوران سرجان
با احتساب ماههای سرمربیگری سرجان ایوانوویچ در تیم کاله – جوانان 2024، مفروضات متوسط عمر مربیان از مرحله استعدادیابی در شهریور 1399 تا شهریور 1403 زمان برگزاری جوانان آسیا، (چنانچه سرجان تغییر نکند)، حدود 200 روز است.
بهرام رمضان / حمیدرضا خلیلی
ایوگنی کیسورین
پانچه ملووسکی
محمدرضا قربانی
کاظم موقتی
سرجان ایوانوویچ
سرمربی به واسطه‌ی تصمیم‌گیری اجرایی و استراتژیک، عملکرد تیم را تحت تآثیر قرار می‌دهد. در فرایند تمرینات تیم‌های پایه، بازیکنان رده‌های سنی با یک مربی احساس و ارتباط بهتری برقرار می‌کنند اما ممکن است تغییر مربی علاوه بر اخلال در نظم موجود، به نوع روابط بین بازیکنان لطمه زده زمان را برای برقراری ارتباط با مربی جدید طولانی‌تر کند.
در تیم‌هایی نظیر کاله – جوانان 2024 دلیل این حجم از تغییرات چیست؟ مربیان در کدام آزمون و خطا قرار گرفتند و کار آنان توسط چه کسانی ارزیابی شد؟ آیا به صلاحدید خود رفتند، یا بهمن سلیمانی همانگونه که آنها را استخدام می‌کند، رأی به رفتن‌شان را هم خود او صادر می‌کند؟ اگر کسانی داریم که می‌توانند کار ارزیابی مربیان خارجی را برعهده بگیرند، چه اصراری به مربی خارجی است و چرا از همان‌ها در تیم‌های پایه استفاده نمی‌شود؟
متأسفانه در طی 4 سال، داده‌ای نداریم تا از طریق آن، تغییر مربی را در بهبود عملکرد یا پسرفت تیم ارزیابی کنیم.
تورنمنت و بازی‌هایی انجام نشده است و یا اگر هم بود به طور مساوی تقسیم نشد. به طور مثال به محمدرضا قربانی و کاظم موقتی در لیگ‌ها فرصت بیشتری در مقایسه با سایرین داده شد.
موضوعاتی در کوچینگ، مدیریت تیم، توانایی بهبود مهارت‌های تهاجمی و تدافعی و … چگونه بررسی و ارزیابی می‌شود؟
کاله که در تورنمنت سه جانبه با تأکید بر پخش رایگان بستنی و تنقلات، فعالیت در برندینگ خود را فراموش نکرد در زمینه‌ی ثبات جایگاه مربیان باید فکری اساسی کند.
در تغییر مربیان، تصمیماتی با پشتوانه علمی و کارشناسی گزارش نشده است. فقط در یک مورد (کیسورین – ملووسکی)، قائم مقام باشگاه به «ایجاد شوک»، که آن هم به صورت مقطعی و کوتاه مدت بود، اشاره کرد. به این ترتیب با عمر متوسط مربیگری در حدود 200 روز طی 4 سال، تصمیم‌گیری‌های کاله شتابزده و لحظه‌ای بوده و موضوع «کار بلندمدت» در آن مخدوش است.
ساختار مالی کاله به گونه‌ای است که بدون قید و شرط قادر به تغییر یا جابه‌جایی بین مربیان است. بی‌آنکه توجه کند بی ثباتی، تمرکز مربیان و بازیکنان را برای برنامه‌ریزی و اجرای تمرینات بهتر به هم می‌زند.