نخبگان و پدیده‌های خاص در تاریخ ورزش ایران، همواره مسیر متفاوتی از مؤفقیت‌ها و دستاوردهای ورزشی را پیش روی جامعه ترسیم کرده‌اند.
«تجمیع نخبگان» در هر برهه‌ای در ورزش ما، نتایج درخور توجه داشته که بسیاری افراد شامل؛ وزرا، رؤسا، مدیران ورزشی و … در سایه‌ی هنرآفرینی پدیده‌های خاص رشته‌های مختلف ورزش در میدان‌های ملی و بین‌المللی سال‌ها غنوده‌اند.
تاریخ ورزش ایران، مملو از این ستارگان و ورزشکاران با نبوغ است که بعد از طی مقدمات و آموزه‌های بنیادی تحت تعالیم مربیان – گاه سنتی – یا به سبب گسترش افراد تحصیلکرده در حوزه‌ی فنی و بهره‌مندی از مربیان خارجی، در عرصه‌های گوناگون درخشیده‌اند.
تجمیع نخبگان در بسکتبال که به دوران «نسل طلایی» در بسکتبال ایران معروف است، بین سال‌های ۱۳۸۱ تا ۱۳۹۶، درست در سال‌های ریاست محمود مشحون در فدراسیون بسکتبال اتفاق افتاد که چنانچه خوب بنگریم؛ طی این سال‌ها از مسئولین سازمان تربیت بدنی و وزرای ورزش در ۳ دولت خاتمی – احمدی‌نژاد – روحاتی گرفته تا مسئولین کمیته ملی المپیک و ریاست فدراسیون بسکتبال و … همه از موهبت تجمیع نخبگان بهره‌مند شدند.
آشنایی هر چند مختصری با ورزش ایران که ضابطه‌مندی ندارد، سیستماتیک نیست، برنامه‌ریزی و امکانات ندارد، بخش‌های بسیاری از منابع آن مدیریت نمی‌شود، ریخت و پاش و گاه هدررفت منابع مالی در آن به شکل سرمایه‌گذاری دیده می‌شود یا اتفاق‌محور است، کاملاً نقش تجمیع نخبگان در برهه‌هایی بین ظهور تا خداحافظی آنان از بازی ملی را نشان می‌دهد.
در امتداد خروج ستاره‌ها از ورزش، چون در مدیریت منابع، «رفتار حرفه‌ای» نداریم و قادر به ترسیم «افق روشن» و «اثرگذاری» بدون نیروی نخبه نیستیم، در مرحله‌ی تکرار و درجا زدن گرفتار می‌شویم که بازتولید آن به مرور زمان به «پسرفت» و «عقب افتادن از رقبا» می‌انجامد.
از این مرحله به بعد در رؤیای دستاورد گذشته (نتیجه با تجمیع نخبگان)، بیشتر به نوعی «افسون» مبتلا می‌شویم.
مثل افسون‌زده‌ها به بازتولید و تکرار «القاب»، «توصیف مشمئزکننده» با «ساخت دنیای خیالی از ورزش با متن‌های اغراق‌آمیز» علاقه‌مند می‌شویم اما چون نیک بنگریم؛
رزش ایران همان پدیده‌ی متکی به بخت و اقبال و ورود و ظهور نخبگان است که با تجمیع آنان می‌توانیم در برهه‌هایی از تاریخ ورزش، حضور مقطعی در المپیک‌ها و جام‌های جهانی و قهرمانی در آسیا را تجربه کنیم و جشن بگیریم.
هر چند این امر شامل بررسی «تغییرات بین‌المللی» هم می‌شود که میزان تأثیرگذاری برخی از این تغییرات در نتیجه‌گیری ورزش ایران، قابل انکار نیست.
محمود مشحون، پس از تحولات اجتماعی ایران با عبور از انقلاب – جنگ؛ در دو مقطع زمانی ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۳ و ۱۳۸۱ تا ۱۳۹۶، با تجمیع نخبگان روبرو شد. ابتدا دوره‌ای که سنگ بنای آن در فدراسیون «مقدسیان» (۱۳۶۴ – ۱۳۵۹)، گذاشته شد و در فدراسیون «بیگلری» با دانش «مجید توفیق» درهم‌آمیخت (پنجمی آسیا ۱۳۶۸) و منتهی به چهارمی آسیا در سال آخر فدراسیون «مشحون» (۱۳۷۲) شد که برای بسکتبال ایران تا آن زمان دستاورد بزرگی بود.
جهش بزرگ بسکتبال در دهه‌ی ۸۰، (دوره‌ی دوم ریاست مشحون)، پس از دوری ۸ ساله‌ی او از بسکتبال و به دنبال کار پایه‌ای که در فدراسیون «غضنفری» صورت گرفت، اتفاق افتاد. کار پایه‌ای آنچنان شاق و پیچیده هم نه اما به لحاظ اینکه تا پیش از آن، بسکتبال اردوهای مداوم چند ده نفری نوجوانان و جوانان نداشت، قابل توجه بود. همان‌ها هم در مقاطعی با «سن شناسنامه‌ای» تعدادی بازیکن، ثابت کرده بودند با انحصارطلبی و سرمایه‌ی غضنفری، به کار پایه‌ای در مفهوم سازندگی ٱن اعتماد چندانی ندارند.
یکی دیگر از میراث به جا مانده‌ی غضنفری، تورنمنت بین‌المللی «ورزش و ملت‌ها» بود که طی ۳ دوره‌ی سال‌های پایانی فدراسیون او، تأثیرگذاری و تأثیرپذیری مطلوبی به جا گذاشت.
طی این سال‌ها با تلفیق باتجربه‌ها و جوانان و «تجمیع نخبگان»؛ ترکیب حیرت‌انگیز بسکتبال ایران را برای دوره‌های متمادی به همراه داشت.
از این مرحله به بعد بسکتبال ایران به مثابه‌ی یک تیم دیده شد که قدرت و توانمندی در کسب مدال داشت اما در عوض، اقدام جدی در رشد متوازن بسکتبال صورت نپذیرفت.
در این بین، مهمترین نقش محمود مشحون، بکارگیری یکی دو مربی خارجی بود که در کنار گسترش افراد تحصیلکرده‌ی بسکتبال در آن سال‌ها همچنین شرکت در رویدادهای بین‌المللی قبل از المپیک ۲۰۰۸، نقاط روشنی داشت و بر داشته‌های فنی بازیکنان نخبه‌ی ما افزود.
نخبگان بعدی در اواخر دهه‌ی ۸۰ اضافه شدند اما درست زمانی که از تعداد پدیده‌های خاص در تجمیع نخبگان در دهه‌ی ۹۰ کاسته می‌شد، آثار بسکتبال رو به افول رفته و بدون نشاط و سرزندگی در بسکتبال ایران نیز نمایان شد.
شیب نزولی بسکتبال، کمی نزدیک به یک دهه ادامه دارد و ظرفیت‌های به حداقل رسیده از سؤمدیریت تا امروز امتداد یافت و همچنان بر بسکتبال ایران سایه انداخته است…بسکتبالی که در تاریخ خود همواره با نخبگان و پدیده‌های خاص، مسیر متفاوتی از مؤفقیت‌ها و دستاوردهای ورزشی را پیش روی جامعه ترسیم کرده است.
… پس زنده‌باد تجمیع نخبگان و با امید به ظهور نخبگان آینده در بسکتبال ایران.
افشین رضاپور