مروری بر تاریخچه بسکتبال ایران در بازیهای آسیایی – 1 / دهلی‌نو ۱۳۲۹
(تعدادی از ورزشکاران در بازیهای آسیایی 1951 (اسفند 1329). حسین سرودی نفر اول ایستاده جلو ردیف پایین. ابوالفضل صلبی و حسین صعودی‌پور ایستاده از چپ در ردیف بالا نفرات دوم و سوم دیده می‌شوند.)
سه نفر از تیم المپیکی ایران ساک‌های خودشان را برداشتند و به سمت پادگان راه افتادند. بقیه‌ی اعضای تیم ملی بسکتبال در المپیک ۱۹۴۸ لندن، هر کدام بسوی سرنوشت خودشان رفتند. فریدون اشتری مدتی بعد به کابینه دولت مصدق وارد شد، فریدون اسفندیاری علاقه‌اش را به تحقیق درباره‌ی ترابشریت نشان داد، ضیالدین شادمان سیاست، فریدون صادقی وارد نظام شد و یکی دو نفر دیگر بعد از دوران بازی، مربیگری را برگزیدند.
حسین جبارزادگان بلافاصله پس از المپیک، در بسکتبال و والیبال معلمی کرد.
حسین سرودی، حسین صعودی‌پور و ابوالفضل صلبی سه تن از ملی‌پوشان به جا مانده‌ی المپیکی ایران، هسته‌ی اصلی تیم ملی در بازیهای آسیایی ۱۹۵۱ دهلی‌نو شدند.
«کل تهرون رو پیاده گز می‌کردیم تا برسیم پادگان تمرین کنیم»…
منظور از پادگان؛ پایگاه هوایی یا فرودگاه قلعه مرغی بود که ابوالفضل صلبی در خاطراتش می‌گفت.
فرودگاه قلعه مرغی زمین صاف و همواری داشت که از نزدیک به ۳۰ سال قبل از تمرین ملی‌پوشان بسکتبال، هواپیماهای نظامی در آنجا فرود می‌آمدند. اردوی آماده‌سازی نه به شکل امروزی خود اما به واسطه‌ی دویدن روی سطح هموار و صاف زمین با مسافت طولانی، در این منطقه‌ی نظامی برپا بود که امروز به نام بوستان ولایت تهران معروف است.
«کاپیتان ما حسین سرودی بود. یک نظامی با دیسیپلین. مربی نداشتیم خود ِ حسین کارها رو می‌کرد. تو المپیک با چند نفر صحبت کرده بود، یک چیزایی یاد گرفته بود. ما رو حرفش حرف نمی‌زدیم».
حسین سرودی از اواسط دهه‌ی ۲۰ در فوتبال و بسکتبال فعالیت داشت. با استخدام در نظام، افسر نیروی هوایی شد و از بنیانگذاران تیم بسکتبال دوچرخه‌سواران در همان بدو تأسیس باشگاه تاج بود که بعدها با پرویز خسروانی، بنیانگذار تاج به مشکل خورد…
مروری بر تاریخچه بسکتبال ایران در بازیهای آسیایی – 2 / معجزه‌ی سبد هلو
از راست حسین سرودی، کامبیز مخبری، صعودی‌پور و صلبی.
بسکتبال از چین و ژاپن تا هند و ایران گسترش یافت. هر کدام از این کشورها ۱۰۰ سال و بیشتر در بسکتبال قدمت دارند و در فدراسیون بسکتبال آماتوری جهان ثبت شدند مانند ایران با تاریخ ۱۰۰ ساله در بسکتبال اما ثبت جهانی به نام ما از ۱۳۲۶ خورد. یک سال بعد وارد المپیک شدیم و دو سال بعد زمان بازیهای آسیایی فرا رسید.
سال ۱۳۲۹ مطابق با ۱۹۵۱، نخستین دوره‌ی بازیهای آسیایی برگزار شد. ابتدا قرار بود این بازیها در سال ۱۹۵۰ برگزار شود اما بنا بر مشکلات هند، میزبان؛ بازیها در سال بعد به انجام رسید.
(سال ۱۹۵۴ بازیها پس از دوره‌ی سه ساله برگزار شد اما در سال ۱۹۵۸ به دوره چهار ساله برگشت و تاکنون هر چهار سال یک بار برگزار شده است).بسکتبال ایران در شهرهای خوزستان، فارس، اصفهان، خراسان و …جریان داشت اما ملی‌پوشانش در تهران پرورش یافتند.
دبیرستان‌های دارالفنون و البرز خاستگاه بسکتبالیست‌های جوانی شد که همزمان در چند رشته‌ی ورزشی فعال بودند. حسین سرودی فوتبال و بسکتبال، ابوالفضل صلبی فوتبال و والیبال اما در بسکتبال ماندگار شد.پس از المپیک ۱۹۴۸ لندن، نسل تازه‌ی بسکتبال از مدارس شناخته شدند و با عضویت در باشگاههایی نظیر تاج و نیرو و راستی، به فعالیت جدی‌تر پرداختند.
رقابت‌های گزینشی بین تیم‌ها برگزار و تیم ملی برای بازیهای آسیایی برگزیده شد.فاصله فرودگاه قلعه مرغی و دانشکده‌ی افسری آن موقع، محل تمرینات بسکتبال بود. یک سالن برای اسکان در اختیار کل کاروان ورزش ایران قرار گرفت با تختخواب‌های مرتب تا ورزشکاران استراحت کنند.
امکانات تمرینی وجود نداشت. در خاطرات ابوالفضل صلبی می‌خوانیم برای تمرین هوازی دنبال مرغ و خروس می‌دویدند! در آن زمین‌های فراخ قلعه مرغی دقایق زیادی طول می‌کشید تا مرغ بگیرند. گاهی اصلاً نمی‌گرفتند و فقط می‌دویدند تا برای مسابقات نفس‌های‌شان چاق شود…
بسکتبال در قالب کاروان ورزش ایران در اولین دوره بازیهای آسیایی که در روزهای ۱۴ تا ۲۱ اسفند ۱۳۲۹، با ورزشکارانی که همگی آقا بودند، شرکت کرد.
بسکتبال، ورزش‌های آبی، قهرمانی، دوچرخه‌سواری، وزنه‌برداری و فوتبال شرکت‌کنندگان در بازیها بودند…
عکس بالا ترکیب اولیه تیم ملی در یکی از بازیها در دهلی‌نو از چپ کمال مشحون، علیرضا اوشار، حسین صعودی‌پور، صلبی و حسن خالق‌پور.
مروری بر تاریخچه بسکتبال ایران در بازیهای آسیایی – 3 / ماجرای داکوتا
در نخستین دوره‌ی بازیهای آسیایی، ۵ تیم به میدان رفتند. چین و پاکستان غایب بودند. کره‌ای‌ها به دلیل جنگ بین دو کشور نیامدند. از تیم‌های بسکتبال مقتدر آن زمان، ژاپن و فیلیپین بودند که تیم ایران به هر دوی آنها باخت و در پایان رقابت‌های بسکتبال بازیهای آسیایی سوم شد و برای کاروان ورزش ایران مدال برنز گرفت.
اولین حضور و برنزی که ۵۵ سال پس از آن دست نخورده ماند.
این مدال 10 مارس 1951، مصادف با 20 اسفند 1329 به دست آمد.
در این روز بازیکنان تیم ملی بسکتبال توسط ایندیرا گاندی دختر جواهر لعل نهرو (نخست وزیر وقت هند) مدال برنز رقابت‌ها را بر گردن انداختند. (عکس)
«فیلیپین دو بازیکن قدبلند داشت. همه‌ی گل‌ها رو همون دو تا می‌زدند. ژاپنی‌ها سه‌تایی می‌افتادند سر بازیکن صاحب توپ ِ ما.
ما هم بد کار نکردیم. اختلاف امتیازات‌مون زیاد نبود…». صلبی.
ایران 34 – ژاپن 40
ایران 63 – هند 52
ایران 41 – فیلیپین 65
ایران 84 – برمه 38
اعضای تیم ایران:
حسن خالق‌پور، کمال مشحون، رضا معصومی، کامبیز مخبری، علیرضا اوشار، حسین رضی، ماشالله صفی‌آریان، ابوالفضل صُلبی، حسین سرودی و حسین صعودی‌پور.
سفر کاروان ورزشی ایران در پایان بازیها با دلهره و ترس برای اعضای تیم ملی بسکتبال و سایر سرنشینان یکی از هواپیماها در حال بازگشت به پایان رسید.
۴ هواپیمای داکوتای دو موتوره که کاروان ایران با سه فروند آن رهسپار دهلی شده بود در مسیر برگشت به تهران بودند که یکی از آنها در آسمان دچار نقص فنی شد.
ورزشکاران از جمله بسکتبالیست‌ها، خبر از کار افتادن یکی از موتورها را توسط خلبان شنیدند و دلهره و اضطراب وجودشان را فرا گرفت.
با اعلام خلبان تا زمان فرود اضطراری باید چمدان‌ها را بیرون پرت کرده! تا هواپیما سبک‌تر شود! چمدان‌ها به بیرون پرتاب شد و هواپیما فرود اضطراری داشت و ورزشکاران پیش از وقوع یک حادثه جان سالم به در بردند!…
صلبی گفت آن چمدان‌ها علاوه بر وسایل شخصی ورزشکاران، با سوغاتی‌های هند برای خانواده‌های خود پر شده بود!
از تیم ایران در نخستین دوره‌ی بازیهای آسیایی تنها حسین رضی در قید حیات است.
مروری بر تاریخچه بسکتبال ایران در بازیهای آسیایی – 4 / غیبت طولانی
بیژن قهرمانلو می‌گوید دو بار تا پای سفر رفتیم اما به سفر نرفتیم.پس از بازیهای آسیایی ۱۹۵۱، بسکتبال با شیب ملایمی به رشد و گسترش خود ادامه داد. در آغاز دهه‌ی ۳۰، بازیهای تیم ملی در ترکیه قابل توجه بود اما ایران انتظار بازیهای آسیایی ۱۹۵۴ فیلیپین را به عنوان دومین رویداد مهم بسکتبال پس از بازیهای دهلی‌نو می‌کشید.کاروان ورزش ایران در تب و تاب رخدادهای سیاسی بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، از حضور در بازیهای ۱۹۵۴ انصراف داد.
۴ سال بعد، تیم ملی بسکتبال برای بازیهای آسیایی ۱۹۵۸ توکیو آماده می‌شد و تمرینات تیم تا واپسین روزهای قبل از سفر ادامه یافت. بیژن قهرمانلو از اعضای تیم ۵۸ توکیو می‌گوید: «تمرینات منطمی داشتیم و قرار بود بسکتبال و والیبال با هم در توکیو حضور یابند اما یکدفعه به ما گفتند بسکتبال نمی‌رود و والیبال رفت!».دلیل اعزام نکردن بسکتبال مشکل مالی بود. در همان موقع محمود عدل از بازیکنان بسکتبال و والیبال، تیم ملی والیبال را همراهی کرد.بسکتبال ایران تا پیش از بازیهای توکیو، مسابقات مهمی مثل ارتش‌های جهان، بازیهای دوستانه با شوروی در خاک دو کشور، بازیهای ۱۹۵۷ دانشجویان جهان و بازیهای دوستانه با تیم‌های آمریکایی را تجربه کرده بود. همچنین حضور بازیکن مطرح بوستون باب کوزی در تهران به همراه سرمربی سرشناس این تیم، رد آئوربک از اتفاقات مهم آن سال‌ها بود.
نفراتی که قرار بود در قالب تیم ملی بسکتبال در بازیهای آسیایی ۱۹۵۸ توکیو حضور یابند:
کمال مشحون، افوضی، تاج‌بخش، آقاکوچک، یزدان، عدل، برازنده، بیژن قهرمانلو، ماهتابانی، صلبی، آوند، وفایی به اتفاق وثوق و غلام واعظی که در اردو بودند.
این قصه در سال ۱۳۴۱ و بازیهای آسیایی ۱۹۶۲ جاکارتا تکرار شد و باز هم ایران در بازیها شرکت نکرد. امینی نخست وزیر وقت گقت «لزومی ندارد ۷۰۰ هزار تومان بردارید و با خود به جاکارتا ببرید! این پول را برای سلامتی جوانان وطن در ایران خرج کنید»…
به این ترتیب غیبت ورزش ایران در بازیهای آسیایی دو دوره و غیبت بسکتبال ایران در این بازیها به ۳ دوره رسید. سال‌های طولانی بدون بازیهای آسیایی برای بازیکنانی که تشنه‌ی آموختن و نمایش توانمندی‌های خود در ابعاد بین‌المللی بودند گران تمام شد و همزمان رقبا توانستند بر ظرفیت‌های فنی و زیرساخت‌های بسکتبال خود اضافه کنند…
مروری بر تاریخچه بسکتبال ایران در بازیهای آسیایی – 5 / در مسیر بانکوک
دهه‌ی ۴۰ بازیهای بین‌المللی و مسافرت‌های خارجی تیم ملی بسکتبال ادامه یافت.
تیم ملی در سال ۱۳۳۹ روانه‌ی کراچی در پاکستان شد و سال ۱۳۴۱ تیم ملی چکسلواکی از تیم‌های مطرح اروپا در آن زمان به تهران سفر کرد.با این مقدمات و تدارکات به نظر می‌رسید تیم ملی در بازیهای آسیایی جاکارتا ۱۹۶۲ شرکت کند اما همانگونه که در شماره‌ی قبلی شرح دادم، کاروان ورزش ایران در بازیها شرکت نکرد.
در ماههای منتهی به جاکارتا ۱۹۶۲، حسین سرودی ملی‌پوش المپیک ۱۹۴۸، ریاست فدراسیون بسکتبال را بر عهده گرفت. همزمان با روی کار آمدن سرودی، اردوی تیم ملی بسکتبال با تعدادی از بازیکنان تهران و شهرستان‌ها در تهران برگزار شد.تا پیش از سال 1339 که تیم ملی به پاکستان رفت، نفرات تیم ملی را بازیکنان تهرانی تشکیل می‌دادند اما در این سال و در دوره‌های بعد بازیکنانی مثل جلال امجد، مهدی نمازی‌زاده، حسن جعفری از اصفهان، منصور هفت‌لنگ و مجید توفیق از خوزستان، عبدالله کریم‌زاده از خراسان و رسول اردوبادی از آذربایجانشرقی، نوبتی به تیم ملی دعوت شدند.توفیق و هفت‌لنگ، آرام آرام در تیم ملی موقعیت تثبیت شده‌ای به نسبت بازیکنان سایر استان‌ها پیدا کردند.بازیکنان تهرانی عبارت بودند از؛
مسعود ماهتابانی، غلامرضا واعظی، اکبر کرباسی، بیژن قهرمانلو، مرتضی آقاکوچک (مازیار)، بهروز قهرمانلو، مصطفی افوضی، مهدی بلورچی، حسن ذوالفقاری (بندر پهلوی ساکن تهران)، سیاوش انشاء، نادر کاشانی و مهدی آل‌احمد.
بعد از لغو سفر بسکتبالیست‌ها. حسین سرودی اعلام کرد؛ از 7 کشور برای برگزاری تورنمنت بین‌المللی در تهران دعوت کرده است.
ابتدا تیم‌های مالزی، سیلان (سریلانکا)، پاکستان، هند، عراق، افغانستان و هند به این بازیها دعوت شدند اما فقط پاکستان و عراق آمدند.
در سال ۱۳۴۴، نخستین فعالیت‌ها برای حضور در بازیهای آسیایی ۱۹۶۶ بانکوک آغاز شد.
در این سال حسین جبارزادگان از ملی‌پوشان المپیک لندن، هدایت تیم ملی را برعهده گرفت و با تیم ملی ابتدا به جام بسفر رفت.
جام بُسفر در استانبول برگزار شد و ایران و ترکیه که مراودات بسکتبال خود را از سال‌ها قبل آغاز کرده بودند به فعالیت‌های بین‌المللی مشترک خود ادامه دادند.
تا پیش از سال ۱۳۴۴، ترکیه در ایران اردو زد و چند بازی با تیم ملی بسکتبال در سالن محمدرضا شاه برگزار کرد.
در بازی‌هایی که در ترکیه برگزار شد؛ ایران مقابل تیم‌های یوگسلاوی، چکسلواکی، رومانی، آلبانی، فیلیپین، یونان و میزبان به میدان رفت….
مروری بر تاریخچه بسکتبال ایران در بازیهای آسیایی – 6 / بانکوک 1966
توضیح در مورد عکس. این صفحه روزنامه گزارش سال ۱۳۴۵ است که در سال‌های اخیر در کیهان ورزشی بازنشر شد. بسکتبال ایران پس از سه دوره غیبت (۱۹۵۱، ۱۹۵۴ و ۱۹۵۸)، در این رقابت‌ها با ۹ بازیکن به میدان رفت. ایستاده از چپ: مجید توفیق، مسعود ماهتابانی، سروش نگهبان، نادر کاشانی و محمدرضا مشحون. نشسته از چپ: (محسن خلخالی در عکس هست در بازیها غایب بود)، منصور هفت‌لنگ، محمود عدل، داود حداد و اسد برومی….
۱۸ آذر ۱۳۴۵ بازیهای آسیایی بانکوک آغاز شد و بسکتبال ایران بعد از غیبت طولانی در سه دوره قبلی، در این بازیها به میدان رفت. این بار نیز مشکلات مالی گریبانگیر کاروان ورزش ایران شد اما به هر حال رشته‌های مختلف در بازیها شرکت کردند.
سه ماه قبل از این مسابقات تیم بسکتبال خوزستان، در مسابقات قهرمانی کشور قهرمان شد و با ۴ بازیکن در تیم ملی عرض‌اندام کرد.مجید توفیق، اسد برومی، سروش نگهبان و منصور هفت‌لنگ، اعضای خوزستانی به اتفاق محمدرضا مشحون، مسعود ماهتابانی، داود حداد، نادر کاشانی و محمود عدل از تهران روانه‌ی بازیهای آسیایی شدند.توفیق از ملی‌پوشان مطرح همان دوران می‌گوید:
«به دلیل کمبود بودجه با ۹ بازیکن از ایران به بانکوک رفتیم».در این دوره برای نخستین بار یک مربی آمریکایی، «دان لینهان» ۲۶ ساله، هدایت تیم ملی را برعهده گرفت. او چند ماه پیش از بازیهای آسیایی ۱۹۶۶ بانکوک به ایران آمد و تیم ملی را از حسین جبارزادگان تحویل گرفت.رقابت‌های بسکتبال بازیهای آسیایی ۱۹۶۶، با ۱۱ تیم در دو گروه ۵ و ۶ تیمی برگزار شد.
گروه اول: ژاپن، تایلند، چین‌تایپه، مالزی و سیلان.
گروه دوم: کره جنوبی، اسراییل، فیلیپین، ایران، ویتنام جنوبی و برمه.
دور مقدماتی با سه باخت و دو برد برای ایران به پایان رسید. تیم ملی در پایان رقابت‌ها در مکان هفتم قرار گرفت.
توفیق می‌گوید:
«زمانی که تیم‌های ما به بازیهای آسیایی اعزام نمی‌شدند، بقیه رقبا در حال بازسازی ساختار بسکتبال و تقویت خود بودند و پیشرفت خوبی داشتند».
دان لینهان، در زمان اقامتش در ایران تیمی با بازیکنان بلند قامت از سراسر ایران ساخت. همه‌ی این نفرات از شهرستان‌ها بودند به جز نادر کاشانی که تنها ملی‌پوش تهرانی بود.
اردوی شهرستانی‌ها:
اسد برومی، سروش نگهبان، مجید توفیق (هر سه از خوزستان)، عنایت آتشی (فارس)، غلام شکریان، جعفر شکریان ( دو برادر از همدان)، ایزو مشفق (فارس)، رضا اسماعیلی، محمد مقیم و کارو (هر سه از اصفهان)، هادی آمیغ (گیلان، بندرپهلوی) و نادر کاشانی.
مروری بر تاریخچه بسکتبال ایران در بازیهای آسیایی – 7 / مربیان خارجی
در زمان ریاست حسین نخعی در فدراسیون بسکتبال که دبیر او علی مقدسیان بود، تیم ملی بسکتبال روانه‌ی بازیهای آسیایی ۱۹۷۰ بانکوک شد.
این برای دومین بار پی در پی بود که تیم ملی بعد از بازیهای آسیایی ۱۹۶۶، در این بازیها حضور یافت و برای دومین مرتبه پیاپی بعد از دان لینهان از یک مربی خارجی دیگر به نام واسیلیسکو لوچیان که اهل رومانی بود استفاده کرد.
به گفته‌ی مجید توفیق ملی‌پوش آن زمان، لوچیان دانش‌آموخته و استاد تربیت بدنی بود و نکات خوبی را طی همان دوران به بازیکنان ایران آموخت.
در مورد واسیلیسکو بازیکنان آن دوران مثل جمشید قاسمی معتقدند «پای دفاع» و «چگونه یارگیری کنیم» را از این مربی آموختند. واسیلیسکو همزمان به تیم جوانان تمرین می‌داد که قاسمی از بازیکنان تیم جوانان بود. وی گفت تا آن زمان بازیکنان ما دفاع فردی را خوب و اصولی انجام نمی‌دادند. به گفته قاسمی واسیلیسکو تأثیر بسزایی در آموزش تکنیک داشت.
تیم ملی بسکتبال با سرمربی رومانیایی خود از ۱۹ آذر ۱۳۴۹ در ششمین دوره بازیهای آسیایی بانکوک به میدان رفت.
بسان سال‌های آغازین دهه‌ی ۴۰، دیدارهای تدارکاتی برگزار شد و تیم ملی در سال ۱۳۴۸ رهسپار آذربایجان، گرجستان و ارمنستان شوروی شد تا تیم‌های زنان و مردان ایران با این تیم‌ها بازی کنند. مسافرت‌هایی که بدون حاشیه نبود و اعتراضاتی به شیوه‌ی انتخابی و حذف تعدادی از نفرات وجود داشت.
حتی تیم باشگاهی مرالکو فیلیپین در همان اوان به ایران آمد و بازی با این تیم بر تجربیات بازیکنان ما اضافه کرد.
ایران با تدارکات همان دوران به بانکوک رفت و روز نخست حریفان خود را شناخت:
کره جنوبی، فیلیپین، هنگ کنگ (۲ بازی)، در مرحله‌ی اول و در ادامه‌ی بازیها با تایلند، مالزی، سنگاپور و ویتنام جنوبی در جدول بازنده‌ها.
ایران در دور نخست به کره جنوبی و فیلیپین باخت و مقابل هنگ کنگ به پیروزی رسید. سپس در جدول بازنده‌ها سایر رقبایش را شکست داد و در جایگاه هفتم قرار گرفت.
اسامی تیم ایران:
غلامرضا شکریان، احمد محمدپور، مجید توفیق، نادر کاشانی، محمدرضا مشحون، رضا اسماعیلی، سروش نگهبان، محمود عدل، محسن خلخالی، رضا نوری، محمد لطفی و مظفر بنی‌هاشمی. سرمربی: واسیلیسکو لوچیان..
از نکات این دوره باخت نزدیک تیم ملی مقابل فیلیپین بود. بسیاری از بازیکنان آن موقع معتقدند داور آنها را بازاند! فیلیپین یکی از قدرت‌های اصلی بسکتبال آسیا تا لحظات پایانی از ما عقب بود و ملی‌پوشان در مقابل این تیم بازی پرگلی را به نمایش گذاشتند و در نهایت ۹۰ – ۹۲ باختند.
مروری بر تاریخچه بسکتبال ایران در بازیهای آسیایی – 8 / حادثه‌ی تلخ
دنیای ورزش در یکی از شماره‌های خود در بهمن 1351 از وجود اختلاف بین رئیس فدراسیون بسکتبال با شیرالیو سرمربی تیم ملی پرده برداشت.. فریدون صادقی دو سال قبل از بازیهای آسیایی به جای حسین نخعی رئیس فدراسیون بسکتبال شد و از سوی سازمان تربیت بدنی مأموریت یافت تا تیم ملی بسکتبال را برای بازیهای آسیایی ۱۹۷۴ تهران آماده کند.
صادقی از ملی‌پوشان بسکتبال در المپیک ۱۹۴۸ لندن و بنیانگذار باشگاه پاس تهران بود. مؤفقیت‌های بسکتبال پاس در دهه‌ی ۴۰ آن هم در باشگاههای تهران، به کارنامه‌ی فریدون صادقی پیوست است.
صادقی زمانی ریاست فدراسیون را بر عهده گرفت که ایران در تب و تاب میزبانی بازیهای آسیایی بود. به همین منظور اردوهای تیم‌های ملی تشکیل شد و برنامه‌ریزی گسترده‌تری به نسبت دوره‌های پیشین صورت گرفت.
اختلاف صادقی – شیرالیو به شناخت صادقی از بسکتبال برمی‌گشت که در پی آن رئیس فدراسیون برخی رفتارهای مربی رومانیایی را نمی‌پسندید. دنیای ورزش در یکی از شماره‌های خود در همان موقع نوشت اختلاف بر سر مسائل تکنیکی و تاکتیکی است و از قول شیرالیو هم نوشت مسائل فنی با اداری متفاوت است و افراد در سمت‌های مختلف باید متوجه‌ی این مسئله باشند.
در هر صورت زمان برای تغییرات در کادر فنی مناسب نبود و طرفین به همکاری با هم ادامه دادند. به گفته‌ی برخی بازیکنان تیم ملی در آن روزگاران، تیم ملی در صورت داشتن مربیانی بهتر از واسیلیسکو (۱۹۷۰) و شیرالیو (۱۹۷۴)، در آسیا نتایج بهتری می‌گرفت.
در سال ۱۹۷۳، تیم ملی بسکتبال برای نخستین بار روانه‌ی جام ملت‌های آسیا به میزبانی فیلیپین در مانیل شد. این نخستین بار بود که ملی‌پوشان این سطح از رقابت‌ها. ا تجربه می‌کردند. جام ملت‌ها چند ماه پیش از بازیهای آسیایی ۱۹۷۴ تهران، فرصت خوبی برای آزمون تیم ملی و محک رقبا بود هر چند در تحلیل‌های بعد از جام ملت‌ها نقطه‌ی روشنی از نخستین حضور تیم ملی پیدا نیست اما به هر حال تجربه‌ای بود که برای نخستین بار حاصل شد و ورود به این سطح از بازیها را اعلام کرد.
تدارکات در سال بازیهای آسیایی فقط معطوف به تیم‌های ملی نبود بلکه عوامل اجرایی و داوران نیز تحت آموزش‌های لازم قرار گرفتند. بگذریم که اعتراض جمعی داوران به نحوه‌ی پرداخت حق‌الزحمه‌های خود به اعتصاب و کناره‌گیری جمع زیادی از داوران منجر شد و این مشکل تا پایان بازیهای آسیایی پا بر جا ماند.
از حوادث تلخ پیش از بازیهای ۱۳۵۳ تهران، غرق شدن مسعود ماهتابانی، مربی تیم ملی در آب‌های دریای خزر بود. ماهتابانی کاپیتان تیم ملی در دهه‌ی ۴۰ بود…
مروری بر تاریخچه بسکتبال ایران در بازیهای آسیایی – 9 / حضور زنان
از بهترین نتایج بسکتبال ایران در هفتمین دوره‌ی بازیهای آسیایی، برد مقابل ژاپن بود. تیم ملی یکی از قطب‌های سنتی آسیا را شکست داد اما در مجموع در جایگاه ششم بازیهای ۱۹۷۴ قرار گرفت.
ایران ۱۲۸ – بحرین ۶۲
ایران ۹۷ – پاکستان ۸۶
ایران ۹۱ – فیلیپین ۹۳
ایران ۶۵ – کره شمالی ۸۶
ایران ۷۸ – چین ۹۴
ایران ۸۹ – ژاپن ۸۶
بازیکنان تیم ملی بسکتبال:
نادر کاشانی، محسن خلخالی، محمدرضا مشحون، رضا اسماعیلی، مظفر بنی‌هاشمی، امیرهوشنگ سبکتکین، امیر ایلیاوی، ناصر بیگلری، جعفر قره‌خانی، رسول جوادی، عباس حیدری و سلیم شیبه. سرمربی: شیرالیو و مربی حسن ذوالفقاری‌نژاد
تیم ملی بسکتبال زنان در بازیهای آسیایی ۱۹۷۴ تهران:
آیلین ملیکیان، فرزانه نوربخش، زهره شهمایی، مهین کوره‌چیان، مارو آوانسیان، ژنیک شهبازیان، زهرا نقی‌پور، اِولین آواکیان، فتانه هادوی، سهیلا ماهوتیان، هیلدا ملکیان و زیبا افلاطون. سرمربی: شیرالیو. مربی: هوسیک غوکاسیان.
ایران ۲۴ ژاپن ۸۹ | ایران ۳۶ کره شمالی ۹۵ | ایران ۶۰ چین ۸۹ | ایران ۴۳ کره جنوبی ۷۴
تیم زنان در پی کنار گذاشته شدن کره شمالی از جدول مسابقات، در مکان چهارم جدول پنج تیمی قرار گرفت. (کره شمالی به دلیل سیاسی از رویارویی مستقیم با کره جنوبی امتناع کرد و از جدول مسابقات کنار گذاشته شد).
این نخستین دوره‌ی حضور زنان در بسکتبال بازیهای آسیایی بود. گفته می‌شود ایران، میزبان هفتمین دوره بازیها، برای ورود زنان بسکتبالیست قاره به بازیهای آسیایی نقش تعیین‌کننده‌ای داشت. سیمین شفیقی کاپیتان تیم ملی بسکتبال تا پیش از مرگش در خرداد ۱۳۵۱، مکاتباتی با فرح دیبا داشت مبنی بر گنجاندن بسکتبال زنان آسیا در برنامه‌ریزی بازیهای ۱۳۵۳ تهران. از آن تاریخ به بعد بسکتبال زنان در جدول بازیها جای گرفت اما بازیهای ۱۹۷۴ نخستین و آخرین حضور زنان ایران در این بازیها تاکنون دست نخورده ماند.
پیش از بازیها، امکان تدارکات مشترک برای تیم‌های مردان و زنان فراهم شد. تیم‌هایی مثل کره جنوبی و چین در سفر تدارکاتی خود به تهران مقابل دو تیم ایرانی قرار گرفتند و یا، تیم‌های ما به مدت ۲۰ روز در سفر به شرق آسیا، مقابل کره جنوبی، ژاپن و هنگ‌کنگ به میدان رفتند…
مروری بر تاریخچه بسکتبال ایران در بازیهای آسیایی – 10 / بعد از بهمن ۱۳۵۷
۱۹۷۸ بانکوک، ایران حضور نداشت.
۱۹۸۲ دهلی، بسکتبال حضور نداشت.
۱۹۸۶ سئول، بسکتبال حضور نداشت.
بسکتبال ایران پس از سه دوره حضور پی در پی در دوره‌های چهار ساله‌ی بازیهای آسیایی، از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۵، غایب ۳ دوره پیاپی بود.
در سال ۱۳۶۱، تیم برای اعزام به بازیهای دهلی‌نو آماده بود اما سه روز قبل از شروع بازیها، تمرینات ملی‌پوشان تعطیل و سفر بسکتبالیست‌ها لغو شد.
بعد از بهمن ۱۳۵۷، نخستین حضور بسکتبال ایران در بازیها به ۱۹۹۰ پکن برمی‌گردد. زمانی که چین امکانات زیرساختی خود را به نمایش گذاشت و تیم ملی بسکتبال دو سال پس از جنگ و به فاصله‌ی ۱۶ سال بعد از بازیهای آسیایی تهران، روانه‌ی بازیها شد.
بازیکنان تیم ملی:
سعید ارمغانی، محمد کسایی‌پور، مهران حاتمی، علی توفیق، محسن صادق‌زاده، محمدمهدی ایزدپناه، فرامرز خالقی، فرزاد کوهیان، مهران شاهین‌طبع، جواد دلگانه، فرامرز پوراصفهانی و مصطفی هاشمی.
سرمربی: اسدالله کبیر. مربی: اسدالله رحمانیان.
ایران که در بازیهای تهران از سد ژاپن گذشت، در پکن نیز این تیم را شکست داد. منتهی این برد در حافظه‌ی جمعی ما ثبت شد چون در ثانیه‌های پایانی در حالی که دو امتیاز عقب بودیم با پرتاب سه امتیازی مهران حاتمی بازی را ۷۱ به ۷۰ بردیم.
نوع بازی ایران مورد توجه عامه مردم قرار گرفت و شروع خوبی شد تا بسکتبال دوباره در میدان بازیهای آسیایی دیده شود.
ایران در مکان هفتم رده‌بندی کلی ایستاد. یک سال پیش از بازیهای آسیایی پکن، تیم ملی بسکتبال که پایه‌های آن را مجید توفیق بنا نهاد در جام ملت‌های ۱۹۸۹ آسیا در چین، به عنوان پنجم رسید که با برخی تغییرات صورت گرفته در ترکیب تیم ملی تا آن زمان قابل توجه بود.
هنگ کنگ ۷۹ – ایران ۸۶ ( آغاز رقابت‌های تیم ملی بسکتبال از ۱۰ شهریور ۱۳۶۹)
چین ۸۹ – ایران ۶۷
چین تایپه ۷۷ – ایران ۶۶
ژاپن ۷۰ – ایران ۷۱
کره ۱۱۳ – ایران ۸۸
کره شمالی ۷۱ – ایران ۸۸
مروری بر تاریخچه بسکتبال ایران در بازیهای آسیایی – 11 / بدترین نتیجه
یک سال پس از پیروزی پر فروغ در جام ملت‌های ۱۹۹۳ جاکارتا، سطح انتظارات از تیم ملی بالا رفت، اما این تیم در هیروشیما ۱۹۹۴ یکی از بدترین نتایج در ادوار بازیهای آسیایی را رقم زد.
بازیکنان تیم ملی:
محمد کسایی‌پور، صفاعلی کمالیان، مهران حاتمی، علی توفیق، محسن صادق‌زاده، محمدمهدی ایزدپناه، حمید کاشانی، امید ولیدی‌پاک، سعید خانی، حمیدرضا کلاسنگیانی، مهران شاهین‌طبع و فرامرز پوراصفهانی.
سرمربی: ویتالی زاستاخوف. مربی: اسدالله کبیر.
تیم ملی بسکتبال در جام ملت‌های ۱۹۹۳ آسیا، با رتبه‌ی چهارمی بهترین نتیجه تاریخ ادوار حضور خود را در این رقابت‌ها به دست آورد. یک سال بعد در حالی که همگان انتظار نتیجه‌ی بهتری داشتند اما تیم ملی تا مکان هشتم بازیهای آسیایی در بین ۹ تیم سقوط کرد.
ایران فقط توانست بالاتر از امارات قرار بگیرد.
کره ۱۰۲ – ایران ۷۸
ایران ۸۶ – فیلیپین ۸۹
ایران ۶۹ – قزاقستان ۶۸
ایران ۸۸ – امارات ۸۱
عربستان ۹۵ – ایران ۸۷
چین تایپه ۹۵ – ایران ۹۰
مروری بر تاریخچه بسکتبال ایران در بازیهای آسیایی – 12 / پایان سال‌های بدون مدال
از سال ۱۹۵۱ تا ۱۹۹۸، سهم بسکتبال ایران از بازیهای آسیایی فقط یک مدال برنز بود که در سال ۱۹۵۱ و نخستین دوره‌ی بازیها کسب شد.
پس از آن به غیر از سال ۱۹۷۴ که ششم شده بودیم، بیشتر عناوین ایران بین هفتم یا هشتمی بود.
در سال ۱۹۹۸ یک بار دیگر عنوان هفتمی برای بسکتبال ایران تکرار شد.
بازیکنان: محمد کسایی‌پور، صفاعلی کمالیان، مهران حاتمی، علی توفیق، محسن صادق‌زاده، حمید کاشانی، حمیدرضا کلاسنگیانی، علی‌اکبر شیریان، تورج امدادی، مهدی دوانی‌زاده، بهزاد افرادی و سعید خانی.
سرمربی: عنایت آتشی، مربی: رضا نوری.
بسکتبال ایران در بازیهای آسیایی ۱۹۹۸ بانکوک در مکان هفتم ایستاد اما جا داشت که در طول رقابت‌ها با استفاده از موقعیت‌ها به ویژه در دیدار مقابل چین تایپه در جایگاه بهتری بازیها را ترک کند.
بازیکنان ایران در حساس‌ترین بازی مقابل چین تایپه در حالی که سه امتیاز برتری داشتند در آخرین ثانیه بازی در وقت معمولی، در پی پاس اشتباه و لو دادن توپ، با پرتاب سه امتیازی یار حریف غافلگیر شدند و بازی به وقت اضافه رفت. تلاش بازیکنان در این وقت، با ثبت نتیجه‌ی ۸۴ – ۸۶ به نفع تایپه بی حاصل ماند و تیم ملی در سایر بازیهای خود با روحیه‌ی پایینی به میدان رفت.
ایران ۷۵ – کره ۸۴
ازبکستان ۷۵ – ایران ۸۲
چین ۱۰۶ – ایران ۸۶
چین تایپه ۸۶ – ایران ۸۴ (وقت اضافه)
قزاقستان ۶۱ – ایران ۵۵
امارات ۵۰ – ایران ۷۰
نسل بازیکنان اواخر دهه‌ی ۶۰ که مجید توفیق پایه‌های ان را سفت کرده بود با تمام فراز و نشیب‌ها در این دوره به پایان راه رسید. اگر چه بررسی دوره‌های بعد نشان می‌دهد امثال توفیق با زمان کم اما تأثیرگذاری بیشتر می‌توانستند راه مؤفقیت بسکتبال ایران را تا سال ۲۰۰۶ کوتاه‌تر کنند اما این فرصت‌سوزی‌ها با اختلافات شخصی درون جامعه‌ی بسکتبال ادامه‌دار شد.
بازیکنانی که در دهه‌ی ۹۰ به سایرین پیوستند، آخرین دوره‌ی بازی در بازیهای آسیایی را سپری کردند.
در بازیهای آسیایی ۲۰۰۲ پوسان کره جنوبی تیم ملی بسکتبال حضور نداشت.
به این ترتیب از سال ۲۰۰۶، نسلی نو شکل گرفت که حرکت خود را بسوی بازیهای آسیایی دوره‌های بعد شروع کرد. حرکتی مبتنی بر مدال و پایان ناکامی‌های بسکتبال در طول ۵۵ سال از عمر این بازیها…
مروری بر تاریخچه بسکتبال ایران در بازیهای آسیایی – 13 / نسل طلایی
نسل طلایی؛ اثبات توانمندی بسکتبال ایران با اتکای به استعدادهای این ورزش در سطح رقابت‌های آسیایی بود. نسل طلایی را نمی‌توان یک یا چند اسم خاص معرفی کرد اما بدون شک و هیچ‌گونه تردیدی حامد حدادی راز این نسل بود که به اتفاق یکدیگر سال‌ها در میدان آسیایی درخشیدند و در میدان المپیک و جام‌های جهانی نام بسکتبال ایران را سر زبان انداختند.
نخستین گام‌های نسل طلایی در اواخر دهه‌ی ۷۰ خورشیدی با فعالیت‌های پایه شروع شد. سپس رشد سرمایه‌گذاری باشگاهها و کارکرد بهتر مربیان در دهه‌ی ۸۰ را شاهد بودیم. در قدم بعدی مربیان و بازیکنان خارجی و فعالیت ادامه‌دار تیم‌های ملی از رده‌های سنی تا بزرگسال که به طور پیوسته و مداوم برداشته شد.
رشد رقابت‌های بین‌المللی علاوه بر تیم ملی، در سطح باشگاهی را نیز باید مد نظر داشت.با وجود باخت به اردن در غرب آسیا آن هم در اوائل سال‌های ۸۰ اما نخستین جرقه‌های مؤفقیت در جریان جام ملت‌های ۲۰۰۳ آسیا زده شد که ایران به جمع ۵ تیم آسیا برگشت.
حضور در بازیهای جهانی کشورهای اسلامی به میزبانی عربستان و کسب مدال برنز این رقابت‌ها در سال ۱۳۸۴، امیدها را بارور کرد.
قهرمانی تیم‌های جوانان و امید ایران در آسیا برای نخستین بار تا آن زمان، انگیزه‌ها را برای سایر دستاوردها دو چندان کرد.بسکتبال ایران در بازیهای آسیایی ۲۰۰۲ پوسان کره‌جنوبی شرکت نکرد اما در سایر رقابت‌هایی که تا سال ۲۰۰۵ شرکت داشتیم امیدبخش بود.
محصول فعالیت‌های پیوسته بین سال‌های ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۵، این بار مسئولان کمیته ملی المپیک را برای حضور تیم ملی بسکتبال در بازیهای آسیایی ۲۰۰۶ دوحه قطر مجاب کرده بود.
تیم ملی بسکتبال ایران پس از یک دوره غیبت، در سال ۱۳۸۵ با فردریک اونیکا، سرمربی نیجریه‌ای – آمریکایی، رهسپار بازیهای آسیایی دوحه شد.
نناد ترایکوویچ، ولادیمیر بوسنیاک و محمدمهدی ایزدپناه بین ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۴ هدایت تیم ملی را برعهده داشتند اما نام «فِرِد» بعد از دان لینهان ۱۹۶۶، واسیلیسکو لوچیان ۱۹۷۰، جرج شیرالیو ۱۹۷۴ و ویتالی زاستاخوف ۱۹۹۴، جزو مربیان خارجی شد که نام‌شان در رأس هدایت تیم ملی تا آن زمان در بازیهای آسیایی ثبت شد.
دوحه ۲۰۰۶
بازیکنان ایران:
مهدی کامرانی، صمد نیکخواه بهرامی، علیرضا هنردوست، ایدین نیکخواه بهرامی، حامد حدادی، پویا تاجیک، امیر امینی، سامان ویسی، ایمان زندی، حامد آفاق، کرم احمدیان، موسی نبی‌پور.
سرمربی: فردریک اونیکا/ مربیان: مهران حاتمی و عباس آقاکوچکی.
مدال: برنز (۲۴ آذر ۱۳۸۵)
نخستین مدال در بازیهای آسیایی تا آن زمان
۱۹ اسفند ۱۳۲۹ دهلی‌نو…
مروری بر تاریخچه بسکتبال ایران در بازیهای آسیایی – 14 / مدال در قطر
ایران در بازیهای آسیایی ۲۰۰۶ دوحه قطر و شروع بازیها مقابل اردن غافلگیر شد و ۵۹ – ۶۲ به حریف آشنا و رفیب دیرینه‌ی خود در غرب آسیا باخت.
در سال‌های ۲۰۰۰، دوره‌ی اوج بازیکنانی مثل آیداس، السوس و سوبزوکوف به اتفاق زیدالخاص بود که بعدها سم دگلاس به این جمع اضافه شد.
جوانان ایرانی رویاروی اردن خوب بازی کردند.
حامد آفاق با ۱۳ امتیاز، حامد حدادی ۹ ریباند و سامان ویسی با ۶ پاس منجر به گل در آغاز بازیها برای ایران درخشیدند.
جرقه‌ی پایان دادن به سلطه‌ی قطب‌های سنتی آسیا در بازی دوم زده شد بازی‌ای که کره‌ای‌ها با سبک سرعتی – سنتی خود مقهور قدرت جوانان ایرانی شدند.
سامان ویسی با ۲۰ امتیاز ستاره‌ی این مسابقه‌ی تاریخی شد و حامد حدادی با ۱۳ ریباند به درخشش خود در زیر حلقه ادامه داد.
بله، باخت کره جلوی چشمان ما رقم خورد. یک لحظه‌ی تاریخی در بازیهای آسیایی به ثبت رسید و همگان شاهد برتری ۸۹ – ۷۵ ایران رویاروی یکی از قطب‌های بسکتبال قاره تا آن زمان بودند.
در گام بعدی، بحرین جلوی ما قرار گرفت که امتیازآوری صمد نیکخواه بهرامی و ایمان زندی، هر کدام ۱۹ امتیاز، نویدبخش پیروزی پر گل ۱۱۲ بر ۷۷ ما شد. علیرضا هنردوست ۱۰ ریباند و ادامه‌ی درخشش ویسی با ۸ اسبست.
میزبان پر قدرت بود. قطری‌ها مؤفقیت در بسکتبال آسیا را با رده‌های سنی در اواخر دهه‌ی ۹۰ میلادی شروع کردند و در جام ملت‌های آسیا و سپس بازیهای آسیایی ۲۰۰۶، اوج قدرت‌‌شان را به رخ کشیدند.
ما ۶۱ – ۷۸ به قطری باختیم که یاسین، هاشم زیدان، موسی و عبدالرحمان در اوج بودند.
تیم ملی برای بازگشت به ریل برد، دوئل بین صمد با میشل مدنلی از سوریه را شاهد بود. صمد ۳۴ امتیاز گرفت در مقابل مدنلی ۲۹ امتیاز و ایران یک پیروزی مقتدرانه مقابل سوریه را ۹۵ – ۷۹ جشن گرفت.
بسکتبال ایران از سال ۱۳۵۳، حریف ژاپنی‌ها شده بود. در سال ۱۹۹۰ پیروزی بر ژاپن در بازیهای آسیایی پکن تکرار شد و در مرتبه‌ی سوم، تیم ملی در قطر، چشم بادامی‌های سرعتی را ۶۷ به ۶۴ شکست داد.
ایران با این نتیجه یک بار دیگر این بار در نیمه‌نهایی رویاروی قطر بازی کرد. ملی‌پوشان با اعتماد به نفس بیشتر مقابل میزبان حاضر شدند و پیروزی در مشت‌شان بود تا روانه‌ی فینال شوند
اما چند صحنه روی اشتباه ما و تجربه‌ی حریف عقب افتادیم و ۶۴ – ۶۷ باختیم.
ایران که بازی به بازی بهتر شده بود، دیدار تلافی‌جویانه‌ی بعدی را رویاروی اردن برگزار کرد و در دومین مصاف با این تیم در همین دوره، با درخشش مهدی کامرانی ۸۴ به ۷۸ رقیب دیرینه‌اش را شکست داد و مدال برنز را بر گردن انداخت…
مروری بر تاریخچه بسکتبال ایران در بازیهای آسیایی – 15 / به یاد آیدین
این گفت و گو را من چند روز پس از مدال برنز بازیهای آسیایی ۲۰۰۶ با آیدین و صمد نیکخواه بهرامی برای روزنامه جام جم گرفتم.
دقیقاً ۷ دی ۱۳۸۵. یک سال قبل از فوت آیدین. برای ارزیابی بیشتر بازیهای دوحه بد ندیدم برش‌هایی از گفت و گو با زنده‌نام آیدین نیکخواه‌بهرامی را در اینجا بیاورم.
برنز بسکتبال آسیا راضی‌تان کرد؟
راضی شدیم، اما حق‌مان دومی بود. اگر بازی نیمه نهایی را به قطری‌ها نمی‌باختیم…. در هر صورت مقام سومی پس از 55 سال نمی‌تواند بد باشد.
فکر می‌کنید چه عواملی این اتفاق خوب و بزرگ را رقم زد؟
اردوهای تمرینی به خوبی پشت سر گذاشته شد. بازیهای خوبی را هم در ترکیه انجام داده بودیم. این بازیها عامل اصلی هماهنگی تیم در بازیهای آسیا شده بود و توانستیم نتیجه بگیریم، به ویژه در لحظه‌های حساس، تیم ما همبستگی لازم را حفظ می‌کرد و در بازیهای دوحه دیدید که چگونه روی این همبستگی و انسجام نتیجه می‌گرفتیم.
یکی از دغدغه‌های فکری کارشناسان پیش از اعزام تیم به دوحه این بود که شاید تیم ملی به اهدافی که از بازیهای تدارکاتی در پی آن است، دست نیابد. آیا واقعا بازیهای تدارکاتی ما اهداف و دورنمای کار تیم را مشخص کرده بود؟
شاید روی شبیه سازی حریفان چندان فکر نکرده بودیم، اما واقعا رویارویی با حریفان در بازیهای تدارکاتی مثبت بود. در بازیهای تدارکاتی معمولا به فکر نقاط ضعف هستیم از نظر تکنیکی، بدنی و ذهنی. در چند بازی تدارکاتی بخش‌های اصلی این امور بررسی شده بود.
قبول دارم درس‌های این بازیها گرانبهاتر است اما پس از موفقیت باید موشکافی کرد. ما تیم‌ها و دوره‌های آتی هم داریم. آیا حالا که برنز گرفتیم تدارکات را به همین منوال ادامه بدهیم یا این که باید تغییراتی ایجاد کنیم؟
بازی با تیم‌های بزرگ و در کلاس جهانی برای تیم‌های ملی بسکتبال سودمند است، حتی اگر با اختلاف فاحش ببازیم. ارتباط، فاصله‌ها را کم می‌کند. سال‌های پیش ما حتی از بسکتبال همسایگان خود خبر نداشتیم اما حالا وضع فرق کرده است. ما باید با همه نوع سبک‌ها در طول یک سال بازی کنیم. روسیه ، ژاپن ، ترکیه و حتی عرب‌ها.
چه چیزهایی به بسکتبال ایران اضافه شده است که می‌تواند کره جنوبی را شکست دهد؟ سقف آرزوهای بسکتبال ما کجاست؟
به المپیک چین امیدواریم. این سقف آرزوهای ماست، اما برای رسیدن به آن، کار آسانی در پیش نیست. موفقیت معنایش این نیست که امروز بردیم بنابراین فردا هم می‌توانیم ببریم. تیم ملی بسکتبال در شرایط فعلی شناسه‌های خوبی دارد. میانگین سنی تیم 24 سال است و قد تیم هم 1.96 سانتیمتر….
مروری بر تاریخچه بسکتبال ایران در بازیهای آسیایی – 16 / پرچمدار5
سال ۲۰۱۰، بسکتبال ایران با تجربه‌تر از ۲۰۰۶ و پس از دو عنوان قهرمانی در جام ملت‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۹ آسیا، حضور در المپیک چین و شرکت در جام جهانی ترکیه، وارد بازیهای آسیایی گوانگجو شد.
این مؤفقیت‌ها با مدال برنز ملی‌پوشان در دوحه ۲۰۰۶، قاعدتاً باید بخت مدال‌آوری تیم ملی را بیشتر می‌کرد اما چند اتفاق مانع از جایگاه بالاتر ایران به نسبت دوره‌ی قبل شد و تیم ملی یک بار دیگر از رسیدن به مدال طلای بازیهای آسیایی بازماند. ایران برای دومین بار پیاپی و برای سومین دفعه در تاریخ بازیهای آسیایی، به مدال برنز بسنده کرد.
سال ۲۰۱۰ و پس از جام جهانی که تابستان ۱۳۸۹ در استانبول برگزار شد، حامد حدادی و ارسلان کاظمی به آمریکا برگشتند. باشگاه ممفیس که حامد را در اختیار داشت با حضور این بازیکن در گوانگجو مخالفت کرد و ارسلان کاظمی در دانشگاه رایس، محدویت سربازی و ورود به کشور داشت.
از طرفی مصدومیت صمد نیکخواه بهرامی که پزشکان قبل از جام جهانی در همان سال، دوری ۶ ماهه کاپیتان تیم ملی را تخمین زده بودند، ادامه یافت و صمد بعد از جام جهانی، بازیهای آسیایی را هم از دست داد. هر چند صمد با وجود غیبت در بسکتبال اما کاروان ورزش ایران را همراهی کرد چون پرچمدار ورزش ایران شد.
در ادوار بازیهای آسیایی تاکنون دو نفر از ورزش‌های گروهی به عنوان پرچمدار کاروان ورزش ایران برگزیده شدند. علی دایی ۲۰۰۲ و صمد نیکخواه بهرامی ۲۰۱۰. در باقی سال‌ها تا قبل از دایی و صمد، ورزشکاران کشتی و وزنه برداری پرچمدار می‌شدند.
در سال ۲۰۱۰ واسلین ماتیچ سرمربی تیم ملی بسکتبال که بعد از المپیک هدایت تیم را برعهده گرفته بود، در ردیف مربیان خارجی قرار گرفت که با تیم ایران، بازیهای آسیایی را در کارنامه‌ی خود دیدند. یک سال پیش از این بازیها ماتیچ با تیم ملی عنوان قهرمانی آسیا را تکرار کرده بود. مرتبه‌ی نخست هموطنش، رایکو ترومن در ۲۰۰۷ به این مهم دست یافته بود.
بازیکنان تیم ملی – گوانگجو ۲۰۱۰:
مهدی کامرانی، صمد نیکخواه بهرامی (بازی نکرد)، حامد آفاق، جواد داوری، آرن داودی، امیر امینی، اوشین ساهاکیان، حامد سهراب‌نژاد، سعید داورپناه، اصغر کاردوست، علی دورقی، محمد حسن‌زاده و علی جمشیدی.
مروری بر تاریخچه بسکتبال ایران در بازیهای آسیایی – 17 / برنز در گوانگجو
بز چینی، نماد بازیهای ۲۰۱۰
بازیهای تیم ملی بسکتبال در گوانگجو ۲۰۱۰ مقابل سرمربی سابق این تیم شروع شد. رایکو ترومن صرب پس از اینکه در سال ۲۰۰۷ با تیم ملی قهرمان آسیا شد، در المپیک ۲۰۰۸ روی نیمکت ایران نشست اما در جام ملت‌های ۲۰۰۹ و بازیهای آسیایی ۲۰۱۰، جای خود را به واسلین ماتیچ، هموطنش داد.
ترومن در گوانگجو هدایت تیم فیلیپین، نخستین حریف ایران را عهده‌دار بود. فیلیپینی‌ها بازیهای زیرگروه برای راهیابی به جدول اصلی را با مؤفقیت برگزار کردند و سپس در مرحله‌ی گروهی به دیدار ایران آمدند.
ایران برای ورود به این دوره از بازیها مقابل حریف کار سختی نداشت و درخشش حامد سهراب‌نژاد، ۱۱ امتیاز و اصغر کاردوست ۹ ریباند، بازی را ۶۵ – ۴۸ به سود ایران تمام کرد.
رقابت دو رقیب دیرینه، ایران – ژاپن در روز دوم تماشایی و نزدیک شد. ایران اگر چه با درخشش مهدی کامرانی (۱۵ امتیاز) و اوشین ساهاکیان (۱۰ ریباند)، تا آستانه‌ی برد جلو رفت اما در پایان ۵۶ – ۵۷ باخت.
در مسابقه‌ی سوم دور مقدماتی ۷۸ به ۶۳ و ۲۷ امتیاز حامد آفاق، هند را بردیم. پیروزی بر قطر قابل پیش بینی بود اما تیم ملی در حساس‌ترین بازی این دوره از رقابت‌ها مقابل چین ۶۵ به ۶۸ شکست خورد تا برای دومین بار بعد از ۲۰۰۶ فینال بازیهای آسیایی را از دست بدهد.
مسئولان همراه تیم ملی بعد از باخت به چین، میزبان بازیها، ناهماهنگی بین داوران در لحظات حساس مسابقه را عامل این باخت قلمداد کردند و تلویحاً گفتند میزبان از بخت و اقبال میزبانی برخوردار بود.
ایران در بازی رده‌بندی یک بار دیگر به مصاف ژاپن رفت و این بار به کمک آفاق، کاردوست و کامرانی، ۷۴ بر ۶۶ پیروز شد و علاوه بر اینکه شکست به ژاپن در همین بازیها را جبران کرد به مقام سوم و مدال برنز بازیها دست یافت.
برنزی که پس از دو طلای جام ملت‌ها برای یک عده نتیجه‌ی قابل قبول نبود چون نخستین طلای بازیهای آسیایی را انتطار می‌کشیدند اما برای عده‌ای دیگر این مدال با توجه به غیبت صمد نیکخواه‌بهرامی، حامد حدادی و ارسلان کاظمی، نتیجه‌ای قابل دفاع بود.
مروری بر تاریخچه بسکتبال ایران در بازیهای آسیایی – 18 / اینچئون 2014
ارسلان کاظمی که در جام جهانی حضور داشت، بعد از اینکه با مهمت بچیروویچ به مشکل خورد از فهرست بازیهای آسیایی حذف شد.
این اختلافات در جریان جام جهانی ۲۰۱۴ اسپانیا به وجود آمد زمانی که ارسلان در گفت و گوهای خود مدعی شد برخی بازیکنان با سابقه در ارنج تیم ملی دخالت می‌کنند.
تیم ملی بسکتبال به مانند بازیهای ۲۰۱۰ که سال قبلش قهرمان جام ملت‌های ۲۰۰۹ آسیا شده بود، با قهرمانی جام ملت‌های ۲۰۱۳ و شرکت در جام جهانی، مدعی جدی قهرمانی در بازیهای اینچئون کره جنوبی بود.
بازیکنان تیم ملی:
مهدی کامرانی، حامد آفاق، صمد نیکخواه بهرامی، اوشین ساهاکیان، حامد حدادی، روزبه ارغوان، اصغر کاردوست، بهنام یخچالی، آرمان زنگنه، سجاد مشایخی، فرید اصلانی و محمد جمشیدی.
مهمت بچیروویچ بعد از ماتیچ سرمربی تیم ملی شد. همراه تیم ملی در کاپ آسیا ۲۰۱۲ شرکت داشت و وقتی که ایران از سکوی قهرمانی جام ملت‌های ۲۰۱۳ آسیا در مانیل بالا رفت، بچیروویچ سرمربی تیم بود. این کارنامه‌ی مؤفق منجر به ادامه‌ی همکاری با مرد اسلوونیایی و هدایت تیم ایران در هفدهمین دوره بازیهای آسیایی شد.
جام جهانی ۲۰۱۴ اسپانیا دومین حضور پی در پی مهمت در بازیهای گل سرسبد فیبا یعنی جام جهانی بود زیرا او در سال ۲۰۱۰ هدایت تیم ملی کشورش را عهده‌دار بود و از قضا ایران در همان دوره بهترین بازی خود را برابر اسلوونی انجام داد.
فعالیت بچیروویچ در ۲ سال حضورش در ایران به عنوان سرمربی باشگاه مهرام یا جاهای دیگر انتقاداتی را به دنبال داشت اما اوج انتقادات از او زمانی بود که ارسلان کاظمی را بعد از جام جهانی و قبل از بازیهای آسیایی ۲۰۱۴ خط زد. ارسلان با اصرار مهمت می‌بایست در پست بازی می‌کرد در صورتی که پوزیشن تخصصی او چهار بود. کشمکش بر سر این پست و آن پوزیشن و اختلافاتی که از داخل تیم به رسانه‌ها درز کرد در نهایت منجر به حذف ارسلان از بازیهای آسیایی شد.
بچیروویچ در اقدامی بی‌سابقه که از سوی کمتر مربی سر می‌زند، به گفته‌ی او اشتباه‌های ارسلان را در جام جهانی بزرگ‌نمایی کرد و گفت «با هیچ سیستمی هماهنگ نمی‌شود و انرژی کافی نمی‌گذارد»… واکنش ارسلان نیز به گونه‌ای بود که پایان کار دو نفر فرا رسیده بود او گفته بود «سرمربی تیم ملی فحاشی و دلالی بلد بود»… هر چند که در مورد آن شفاف‌سازی نشد. این حاشیه به همراه حاشیه‌های دیگری که وجود داشت در اینچئون به تیم آسیب رساند…
مروری بر تاریخچه بسکتبال ایران در بازیهای آسیایی – 19 / نقره در اینچئون
دوم مهر ۱۳۹۳ تیم ملی بسکتبال در بازیهای آسیایی ۲۰۱۴ اینچئون آماده‌ی رویارویی با تیم‌های گروه E شد. ایران ابتدا هند را ۷۶ به ۴۱ مغلوب کرد.
سپس مقابل فیلیپین به زحمت ۶۸ – ۶۳ پیروز شد. صمد نیکخواه بهرامی ۲۳ امتیاز، حامد حدادی ۱۵ ریباند و مهدی کامرانی ۵ اسیست، برترین‌های تیم ملی بودند با وجود این نخستین زنگ هشدار به تیم ملی در دومین روز به صدا درآمد.
بازی بدون برنامه‌ی تیم مهمت بچیروویچ و اتکای او به چند ستاره‌ی تیم ملی در روزهای آغازین بازیها جای نقد داشت.ایران در سومین دیدار تیم ژاپن را ۸۲ – ۵۹ شکست داد و پیروزی ۱۰۷ – ۶۹ بر مغولستان، تیم ناشناخته‌ی بازیها، که مقابل قهرمان آسیا ۶۹ امتیاز گرفت جای بحث داشت.ملی‌پوشان بسکتبال در ادامه مؤفق به شکست دادن چین شدند:
۷۵ – چین ۶۷.در بازی نیمه‌پایانی مقابل قزاقستان در آستانه‌ی شکست بودیم اما ۸۰ به ۷۸ بردیم و فینالیست شدیم.این نخستین حضور ایران در فینال بسکتبال بازیهای آسیایی بود. ایران در سال‌های ۱۹۵۱، ۲۰۰۶ و ۲۰۱۰ مدال برنز بر گردن انداخت اما در اینچئون ۲۰۱۴ کمترین بخت ما مدال نقره بود.یازدهم مهر ۱۳۹۳، تیم‌های ایران و کره جنوبی در فینال بسکتبال بازیهای آسیایی به میدان رفتند. بازی‌هایی که در آن چین به نیمه‌نهایی نرسیده بود و ژاپن و قزاقستان رده‌بندی را برگزار کرده بودند. در غیاب چین و با توجه به قهرمانی ایران در جام ملت‌های ۲۰۱۳، و قدرتمندی بیشتر تیم به نسبت ۲۰۱۰، بسباری قهرمانی تیم ملی را پیش بینی کردند اما یک مانع بیرون‌زا «میزبانی با تماشاگر کره» و دیگری درون‌زا «اتکای به فرد تا بازی تیمی» که از ابتدا مشکل نحوه‌ی بازی تیم ملی بود، پیش بینی را به هم زد.
ایران ۷۷ – کره ۷۹
در این بازیها به ویژه دیدار پایانی، نبود ارسلان کاظمی حس شد که قبل از بازیها بنا به دلایل غیر فنی خط خورده بود.
بعد از بازیها باشگاه خبرنگاران؛ در گزارشی از کارشناسان و بازیکنان تیم ملی، علت را جویا شد. بیشتر اعضای تیم باخت را بیشتر به روز بد در بازی فینال و نداشتن انسجام تیمی مربوط دانستند در حالی که نظر کارشناسان روی خوب نبودن مجموع عملکرد تیم در بازیها بود.
به این ترتیب بهترین بخت بسکتبال ایران برای مدال طلا در ادوار بازیهای آسیایی از دست رفت اما نخستین نقره‌ی این بازیها در اینچئون ۲۰۱۴ نصیب ما شد. در میان اشک و حسرت و غم.
مروری بر تاریخچه بسکتبال ایران در بازیهای آسیایی – 20 / ناظر زن ایرانی
آخرین بار در بازیهای آسیایی که یک سرمربی ایرانی روی نیمکت تیم ملی نشست عنایت آتشی در سال ۱۹۹۸ بانکوک بود. پس از او در ادوار ۲۰۰۶، ۲۰۱۰ و ۲۰۱۴، سه سرمربی خارجی هدایت تیم ملی را عهده‌دار شدند. بازیهای آسیایی ۲۰۱۸ جاکارتا، باز هم سرمربیگری تیم ملی به یک مربی ایرانی رسید؛ مهران شاهین‌طبع.
بسکتبال در بازیهای آسیایی ۲۰۱۸ برای نخستین بار شاهد توزیع ۴ مدال طلا بود. دو مدال بسکتبال مردان و زنان و دو طلای ۳×۳ مردان و زنان.
ایران در این دوره بر خلاف ادوار پیشین با سه تیم بسکتبال مردان و ۳×۳ مردان و زنان شرکت داشت. در سال ۱۹۷۴ دو تیم مردان و زنان در بازیهای آسیایی حاضر شدند.
سال ۲۰۱۸ ایران می‌توانست به سلطه‌ی شرق آسیایی‌ها در بازیهای آسیایی پایان دهد اما بار دیگر به مدال نقره بسنده کرد.
ایران با برتری ۶۸ بر ۵۵ مقابل سوریه به دور بعد رفت. بازی‌ای که سجاد مشایخی با ۱۷ امتیاز و ۶ اسیست درخشید و حامد حدادی و ارسلان کاظمی هر یک با ۱۰ ریباند در بالای سبد جولان دادند.
ایران در گام دوم به دیدار ژاپن رفت که بنا بر یکسری مسائل انضباطی در دهکده‌ی بازیها، فدراسیون بسکتبال ژاپن ۵ نفر از بازیکنان خود را از ادامه‌ی همراهی با تیم ملی محروم کرد. تیم ایران مسابقه را ۹۳ – ۶۷ برد.
ایران و کره جنوبی که چهار سال قبل‌تر از ان تاریخ در فینال بازیهای آسیایی با هم روبرو شده بودند این بار بازی نیمه‌پایانی را برگزار کردند که تیم ملی ۸۰ به ۶۸ مؤفق به شکست کره جنوبی شد.
بازیهای آسیایی ۲۰۱۸ جاکارتا یک بار دیگر فرصت مدال طلا برای بسکتبال ایران بود.
ایران که این مدال را در تاریخ قهرمانی‌های خود در آسیا هنوز کم دارد، دهم شهریور ۱۳۹۷ در فینال مقابل چین صف‌آرایی کرد.
بازی با برتری ایران آغاز شد و بسیاری معتقد بودند گردن‌آویز طلا مال تیم ملی است اما چینی‌ها که به نسبت ما تیمی جوانتر را به اندونزی فرستاده بودند، آرام آرام بر مسابقه مسلط شدند و تیم ایران را ۸۴ به ۷۲ شکست دادند.
به این ترتیب مدال طلا را از چنگ‌مان بیرون کشیدند.
آخرین بازی حامد حدادی در بازیهای آسیایی با ۲۷ امتیاز و ۱۰ ریباند به اتفاق صمد نیکخواه بهرامی با ۸ پاس منجر به گل برای کسب مدال طلا بی‌نتیحه ماند.
بازیکنان تیم ملی:
میثم میرزایی، سجاد مشایخی، محمد حسن‌زاده، حامد حدادی، آرن داودی، محمد جمشیدی، بهنام یخچالی، صمد نیکخواه بهرامی، نوید رضایی‌فر، ارسلان کاظمی، روزبه ارغوان و وحید دلیرزهان.
در این دوره صنم نظامی بانوی ایرانی به عنوان نخستین ناظر در تاریخ این رقابت‌ها حاضر شد..
مروری بر تاریخچه بسکتبال ایران در بازیهای آسیایی – 21 / برنز 3×3
در جاکارتا ۲۰۱۸ برای نخستین بار بازی ۳×۳ در جدول بازیها تنظیم شد. تیم‌های دختران و پسران ایران در این دوره حضور داشتند و تیم پسران مؤفق به کسب مدال برنز شد.
چهارم شهریور ۱۳۹۷ بسکتبالیست‌های سه نفره ایران در دیدار رده‌بندی بازیهای آسیایی ۲۰۱۸ مقابل تایلند ۲۱ بر ۷ پیروز شدند و به عنوان سومی رسیدند.
آنها در دیدار نیمه نهایی مقابل چین ۲۱ بر ۱۹ مغلوب شدند و فینال بازیها را از دست دادند.
علی الله‌وردی، امیرحسین آذری، نوید خواجه‌زاده و محمد یوسف‌وند بازیکنان تیم ملی سه نفره بودند.
تیم ملی بسکتبال سه نفره دختران ایران در مرحله یک چهارم نهایی به مصاف چین رفت که با نتیجه 21 بر 7 شکست خورد و از دور رقابت‌ها حذف شد.
دختران در مرحله مقدماتی با تایلند، قزاقستان و مالدیو هم گروه بودند و با شکست 7 بر 11 برابر تایلند، پیروزی 18 بر 11 مقابل قزاقستان و پس از انصراف مالدیو، به یک چهارم نهایی صعود کردند اما در این مرحله نتوانستند تیم چین را شکست دهند.
تیم ایران با ترکیب کیمیا یزدیان طهرانی، شیدا شجاعی، ناهیده اسدی و زهرا عدالت‌خواه در این بازیها شرکت کرد.
از سال 1974 که زنان بسکتبال ایران در بازیهای آسیایی تهران بازی کرده بودند، تیم ۳×۳ ایران امکان حضور در بازیهای جاکارتا را پیدا کرد.
یادآوری
عناوین بسکتبال ایران در بازیهای آسیایی
۱۹۵۱ دهلی‌نو: مدال برنز
۱۹۶۶ بانکوک: هفتم
۱۹۷۰ بانکوک: هفتم
۱۹۷۴ تهران: ششم
تیم ملی بانوان چهارم
۱۹۹۰ پکن: هفتم
۱۹۹۴ هیروشیما: هشتم
۱۹۹۸ بانکوک: هفتم
۲۰۰۶ قطر: مدال برنز
۲۰۱۰ گوانگژو: مدال برنز
۲۰۱۴ اینچئون: مدال نقره
۲۰۱۸ جاکارتا: مدال نقره
۳×۳ مردان مدال برنز
۳×۳ بانوان هشتم