در بسکتبال ایران شخصیت‌ها و افراد سرنمون داشته‌ایم که توانایی‌های آنان در زمینه‌های مهارت‌های بسکتبال و فردی و اجتماعی کم نظیر بوده و بعد از سال‌ها از مرگ آنان، یادشان همچنان در نسل‌های مختلف به جا مانده است.
برای شناسایی این شخصیت‌ها در طول تاریخ 100 ساله بسکتبال ایران می‌توان تاریخ بسکتبال را دوران‌بندی کرد و با شناخت لازم علمی و تجربه‌های زندگی، این افراد را از بطن تاریخ بیرون کشید و درباره‌ی آنان بیشتر سخن گفت.
بازیکنی همچون مسعود ماهتابانی با آن فرم بدنی مطلوب که 15 سال در سطح اول بسکتبال ایران درخشید و سپس با شخصیت کاریزماتیک خود مربی تیم ملی شد، ارزش‌های چهره‌‌ی قهرمانی را نشان داد که نه تنها در طی دهه‌های آغازین بسکتبال خودساخته بود بلکه بر همنسلان و نسل‌های بعد از خود تأثیر مطلوبی بر جا گذاشت.
عکس غلام واعظی (1) مسعود ماهتابانی (2) محمود مشحون (3) نادر کاشانی (4) مجیدتوفیق (5)
مسعود ماهتابانی در سال 1318 متولد شد. وی در 21 سالگی با تیم ملی بسکتبال برای انجام چند مسابقه به پاکستان سفر کرد. (1339). در سال‌های دهه 40، مدام نام مسعود ماهتابانی در تیم‌های ملی و باشگاهی، تکرار شده است. او ستاره پرفروغ تیم بسکتبال پاس در قهرمانی‌های این تیم در بسکتبال باشگاههای تهران و در سال‌های پس از تأسیس این باشگاه بود.
برخی نزدیکان به مسعود ماهتابانی مانند مجید توفیق از اخلاق نیکو و محبوبیت وی بارها سخن گفته‌اند. توفیق می‌گوید برای نخستین بار در قهرمانی کشور اواخر دهه 30، بازی‌اش توسط مسعود ماهتابانی تحسین شد و به او انگیزه داد.
ماهتابانی 12 سال در تیم ملی بازی کرد و آخرین بار در مسابقه‌های دوستانه ایران با جمهوری‌های شوروی (آذربایجان، گرجستان و ارمنستان) در سال 1348 از تیم ملی کناره‌گیری کرد.
وی با 186 سانتیمتر قد، سال‌ها کاپیتان تیم ملی بود.
مسعود ماهتابانی توسط دایی‌اش، حسین صعودی‌پور از بازیکنان تاج و تیم ملی بسکتبال در المپیک 1948 لندن به بسکتبال علاقه‌مند شد و در 15 سالگی والیبال و بسکتبال بازی می‌کرد. با تأثیرپذیری از الگوی صعودی‌پور (قبل از آن به قصاب شهرت داشت)، ماهتابانی در باشگاه بوستان ورزش در بسکتبال پیشرفت کرد.
با تأسیس باشگاه پاس و جذب بازیکنان شاخص توسط این باشگاه، ماهتاباتی یکی از اعضای این باشگاه شد و تا پایان دوران بازی قهرمانی به پاس وفادار ماند. وی در 4 دوره قهرمانی پی در پی پاس (1345 تا 1349 در باشگاههای تهران)، پیراهن پاس را بر تن داشت.
ماهتابانی بعد از سفر به پاکستان، همراه تیم ملی به ترکیه، سریلانکا (سیلان) و جمهوری‌های شوروی سابق سفر کرد و مسافرت‌هایی هم در معیت تیم ارتش ایران بود.
در نشریات دهه 40 از شوت‌های دور و برش‌های زیرکانه او توأم با پاس‌های ظریف مسعود ماهتابانی بسیار نوشته شده است.
بعد از دوران بازی، در آغاز دهه 50 مسعود ماهتابانی به مربیگری روی آورد. وی در ماههای منتهی به بازی‌های آسیایی 1974 تهران، کمک مربی جورج شیرالیو، سرمربی رومانیایی تیم ملی بسکتبال شد و همراه این تیم به سفر تدارکاتی در کره، ژاپن، هنگ کنگ و کویت اعزام شد.
در بازگشت تیم ملی به ایران و در اردویی که برای تدارک بیشتر در بابلسر برپا شده بود مسعود ماهتابانی به دریا رفت و بر اثر غرق شدگی در دریا در 35 سالگی جامعه ورزش ایران را غرق در ماتم و اندوه کرد.
تیم ملی بسکتبال ایران در جام ملت‌هاى ۱۹۷۳ فیلیپین.
ایستاده از راست: مسعود ماهتابانی ( مربی) کامبیز قائمیان، جعفر قره خانی، نادر کاشانی (کاپیتان) شیرالیو (سرمربی)، رضا مشحون و امیر ایلیاوی.
نشسته از راست: مجید غمگسارنیا، مظفر بنی‌هاشمی، محسن خلخالی، امیر سبکتکین، رضا اسماعیلی، ایرج لارودی و جمشید قاسمی.
این تیم یک سال قبل از بازی‌های آسیایی ۱۹۷۴ تهران، عنوان پنجم آسیا را به خودش اختصاص داد. این تیم در بازی‌هاى دوستانه سال ۱۳۵۲ در تهران موفق به شکست دادن تیم کره جنوبى شد. کیهان ورزشى با تیتر «بازیکنان عصر طلایى»، بازى ملى‌پوشان مقابل کره‌ای‌ها را تحسین کرد.
مسعود ماهتابانی و «دریا»
تلویزیون «من و تو» در سال 1398 مستندی از «بازی‌های آسیایی تهران» را پخش کرد. در این مستند مراحل احداث استادیوم آریامهر (آزادی) و دهکدۀ المپیک به تصویر کشیده شد.
ایران در تابستان 1353 میزبان هفتمین دوره بازی‌های آسیایی بود. تیم‌های کشورمان در رشته‌های مختلف، خود را برای این بازی‌ها آماده کرده بودند. بسکتبال مردان، و سپس تیم ملی بسکتبال زنان که نخستین دورۀ حضور زنان بسکتبالیست آسیا در بازی‌های تهران بود.
اردوهای تیم ملی بسکتبال مردان پیش از بازی‌های آسیایی طبق روال دایر بود که یک حادثه، کام همگان را تلخ کرد. مسعود ماهتابانی سه شنبه 7 خرداد 1353 در دریا غرق شد!
در روزهای بعد از وقوع این حادثۀ تلخ در ورزش ایران، هوشمند عقیلی، خواننده، در تدارک ساخت و تهیه آهنگ «دریا» بود که همان موقع روانۀ بازار شد. آن روزها می‌گفتند عقیلی ترانۀ دریا را برای قدردانی از ماهتابانی خواند در حالی که عقیلی در گفت و گویی با تلویزیون «من و تو» همزمانی انتشار این آهنگ با غرق شدن ماهتابانی را تصادفی دانست اما به احترام مردم و استقبال از آن در زمان مرگ ماهتابانی، منتسب کردن این آهنگ به او را تکذیب نکرد.
رفتم به سوی دریا/ به سوی موج و ساحل / اونجایی که دو تا دل / عشق خدایی داشتند/ از غم رهایی داشتند/ دریا همان دریا بود/ شن‌ها همان شن‌ها بود/ موج، غروب دریا/ مثل گذشته‌ها بود/ اما فقط یاد تو/ به جای تو،اونجا بود…
مسعود ماهتابانی در اواسط دهه 40 در تیم تهران با منوچهر مجد کمالی (سُلنگ)، نادر کاشانی، داود حداد، محمود مشحون، سعید خلخالی و … همبازی بود. در فینال 1345 بین تهران و خوزستان وقتی تهران 57 بر 62 به حریف باخت مسعود ماهتابانی کاپیتان تیم تهران در مورد قهرمانی شگفت‌انگیز تیم خوزستان در حضور ستارگان تهرانی به رادیو «نفت ملی آبادان» گفته بود:
« تیم خوزستان به نسبت پارسال پیشرفت کرد و با انرژی بودند و حق‌شان قهرمانی بود و این پیروزی را به آنها تبریک می‌گویم».…
بیژن قهرمانلو از همبازیان مسعود ماهتابانی در سال 1339 در مورد انتخاب تیم ملی در همان سال می‌گوید:
«در سال 1339، من و مسعود ماهتابانی از تیم بوستان ورزش در تیم ملی بسکتبال اعزامی به مسابقات پاکستان انتخاب شدیم. به علت اختلافات در بین باشگاهها، نه از تیم تاج، و نه از دارایی بازیکنی نیامد و از تیم بوستان ورزش هم حق انتخاب نفرات بیشتری در تیم ملی بود…».
عکس تیم ملی بسکتبال در سفر این تیم به لاهور و کراچی پاکستان 1339
مسعود ماهتابانی (نشسته از راست نفر چهارم) ، مهدی بلورچی، علی مقدسیان، حسن کریمی، حسن اهرنجانی، بیژن قهرمانلو، منوچهر کاظمی، مهدی نمازی‌زاده، جلال امجد، ساسون ساسونی، اکبر موسی‌زاده، احمد ذاکری و مهدی آل‌احمد به اتفاق مصطفی سلیمی رییس وقت فدراسیون بسکتبال.
تیم ملی بسکتبال قبل از بازی‌های آسیایی 1974 تهران. اردوی تیم ملی با 17 بازیکن در ماههای قبل از شروع بازی‌ها در استادیوم نصیری تهران (شیخ‌الاسلامی امروز) برگزار شد. نادر کاشانی، محسن خلخالی، محمدرضا مشحون، رضا اسماعیلی، مظفر بنی‌هاشمی، امیر سبکتکین، روبیک دیلانیان، رضا نوری، امیر ایلیاوی، جعفر قره‌خانی، ناصر بیگلری، سلیم شیبه، رسول جوادی، عباس حیدری، آرتوش اسکندریان، حمید منصوریان و مصطفی علی‌آبادی.
سرمربی : جورج شیرالیو. مربیان : مصطفی افوضی و مسعود ماهتابانی
ایستاده از راست: صناعتی – فاطمی – سعید خلخالی – بیژن قهرمانلو – نادر کاشانی – رضا مشحون – مسعود ماهتابانی – محمود مشحون – سیروس خلخالی – بهروز قهرمانلو – منوچهر شمسا – اکبر کرباسی – داوود نصیری – حمصیان ( رئیس اداره تربیت بدنی کاشان)
مسابقه تیم بسکتبال کاشان و تهران. محل برگزاری کاشان سال 1343
(تهیه و تنظیم از کتاب‌های تاریخ بسکتبال ایران نوشته افشین رضاپور)